Genetische studie aan peen diept het oranje gen op

Een internationaal team van onderzoekers heeft het genoom van peen in kaart gebracht en gepubliceerd in Nature Genetics. Van een oranje peen van het Nantes type zijn 32.000 genen geïdentificeerd waarvan 10.000 uniek voor peen zijn. Daarnaast is het gen verantwoordelijk voor de accumulatie van carotenoïden in de peen mogelijk ontdekt: DCAR_032551 geheten. Dit gen ligt in het zogeheten Y-gebied wat gedeeltelijk verantwoordelijk is voor de domesticatie van de oorspronkelijk witte peen tot de oranje peen.

Domesticatie

Wilde peen komt in heel Eurazië voor en zaden werden al duizenden jaar gebruikt voor medicinale toepassingen. Wilde peen is eenjarig: alle energie wordt gestopt in de bloei en de peen is wit, vertakt en oneetbaar. De eerste eetbare wortels komen in 10e eeuw na Chr. voor in Perzië en het Midden Oosten. Deze waren wit of paars. Tijdens de selectie op een eetbare peen hebben mutaties er voor gezorgd dat de wortel van de peen niet vertakte en dat geproduceerde kleurstoffen zich in de wortel ophoopten. Later kwamen er ook gele wortels voor waaruit oranje wortels geselecteerd zijn.

De onderzoekers hebben ook de DNA-sequentie van 35 verschillende herkomsten en wilde verwanten van peen vastgesteld. Hieruit blijkt dat peen inderdaad in het Midden Oosten en Centraal Azië voor het eerst gecultiveerd is. Rassen uit deze regio hebben nog steeds veel “wilde” genen. Bij ‘Westerse’ peen is dit minder het geval omdat intensievere veredeling heeft plaatsgevonden.

Oranje

De studie geeft geen antwoord op de vraag waarom er op oranje wortels geselecteerd is. Carotenoïden en andere pigmenten zijn van belang bij de fotosynthese en ze hebben voor de plant geen nut als ze in de wortel zitten. De mutatie in het Y-gebied dat voor ophoping van caroteen in de wortel zorgt, komt alleen tot uiting als deze op beide chromosomen ligt. Dat betekent dat hier bewust op geselecteerd is. Onderzoeker Phil Simon (Universiteit van Wisconsin, USA) oppert in een nieuwsbericht dat de vroegste telers op kleur selecteerden omdat op deze manier een eventuele kruising met oneetbare wilde peen te onderscheiden was, zowel in Azië als in West Europa.

Een wijd verbreid verhaal is dat oranje penen in Nederland geselecteerd zijn uit gele penen om het huis van Oranje te eren. Hier zijn echter geen bewijzen voor gevonden. In de loop van de tijd is de hoeveelheid caroteen in de peen wel toegenomen: huidige penen hebben 50% meer caroteen dan die uit 1970.

(Bron foto: Wikimedia Commons)