Moeizaam herstel van droog zandlandschap

De achteruitgang van de biodiversiteit in het droge zandlandschap is nog niet gestopt nadat de stikstofdepositie sinds 1993 door allerlei maatregelen langzamerhand gedaald is. Maar er is nog steeds een forse ammoniakdepositie, zo blijkt uit de reeks artikelen over de onderzoeken die het Kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (OBN) in de loop der jaren heeft uitgevoerd. De bodem verzuurt en herstel verloopt moeizaam. Vakblad Landschap besteedt in verschillende artikelen aandacht aan het natuurherstel van het droog zandlandschap. Je kunt daarbij denken aan stuifzand, droge heide, jeneverbesstruwelen, heischrale graslanden en loofbossen.

Stikstofdepositie

De depositie van stikstof komt in bijna alle artikelen naar voren als het probleem waardoor de biodiversiteit op zandgronden zo sterk is teruggelopen. Het overzichtsartikel 'OBN en het droog zandlandschap' maakt duidelijk dat vanaf 1993 door allerlei maatregelen een daling van die stikstofuitstoot is (30-40%) ingezet, maar dat die daling sinds 2003 stagneert. De ammoniakdepositie in natuurgebieden is nu constant of zelfs weer stijgend. Gemiddeld ligt die depositie nu voor Nederland op per jaar op 24-27 kg/ha.

Bodemverzuring

Door stikstof groeien planten beter. Maar juist op de zandgronden heeft die extra stikstof vervelende neveneffecten. Sommige planten groeien inderdaad beter, maar veel andere planten worden door die sterk groeiende planten verdrongen. Het verzurend effect van ammoniak (NH4+) heeft een sterk verstorende werking met name op de bodem. Basische kationen (Ca2+, Mg2+, K+ en Na+) die normaal gebonden zijn aan het bodemcomplex spoelen uit. Kleimineralen worden afgebroken en er komen ijzer- en aluminiumionen vrij die een giftige werking hebben. Daarnaast stagneert de afbraak van organische stof.

Het artikel 'Na het zuur geen zoet?' gaat uitvoerig in op de schadelijke effecten van die verzuring. De bodem degradeert, de strooisellaag hoopt zich op en er ontstaat een andere verhouding van beschikbare mineralen. Dat heeft niet alleen een negatief effect op de vegetatie, maar ook op de fauna. Zo blijkt dat insectengroepen er sterk onder lijden.

Natuurherstel

In de artikelenreeks worden mogelijkheden van verschillende herstelmaatregelen besproken. Je kunt stikstof afvoeren door plaggen, maaien en afvoeren. Zo heeft het soms zin om kleinschalig te plaggen in combinatie met bekalking. Er zijn voorbeelden bekend dat Valkruid of Arnica ervan geprofiteerd heeft. Er worden wel experimenten gedaan met bosbemesting, maar veel van die herstelmaatregelen blijven symptoombestrijding, aldus het vakblad.

Diverse onderzoekers concluderen dat perspectieven voor duurzaam herstel op de korte termijn slecht zijn. Alleen een drastische keuze voor het structureel aanpakken van de bron van de problemen, gecombineerd met op kennis gebaseerde maatregelen zou tot echt herstel kunnen leiden.

(Bron foto: Pixabay)