Boerenorganisaties pleiten voor rampenpotje voor ondernemers

In het overstromingsgebied in Duitsland, België en Nederland viel half juli op sommige plaatsen in 2 dagen tijd 180 millimeter regen, terwijl gemiddeld in de hele maand juli in Zuid-Limburg 80 millimeter neerslag valt. Het KNMI wijt de aanhoudende extreme regen aan een koudeput; een depressie met lage temperaturen in de hogere luchtlagen. Daarbij is warme lucht uit Scandinavië lange tijd aangezogen en gecondenseerd in de kou.  

Uiteindelijk krijgt de warme lucht in het weersysteem de overhand en implodeert een koudeput. Zo’n weersituatie komt in deze regio in de winter vaker voor dan in de zomer, maar ook in absolute zin blijkt de zomer van 2021 een weerrecord. Daar komt bij dat veel regen in steil heuvelland viel met ondoorlatend gesteente als ondergrond, zo staat in het rapport Hoog Water 2021: Feiten en duiding

Kans op herhaling 

Over de kans op herhaling van dergelijk noodweer lopen de bevindingen uiteen: van eens in de 100 jaar – een kans van 1 op 100 - tot eens in de 1000 jaar. ‘Heel bijzonder dus, maar daarmee is niet gezegd dat het voorlopig de laatste keer is’, zegt Peter van Dijck, portefeuillehouder Water bij LLTB, in reactie op het rapport. ‘De watersnood in 1993 zou statistisch eens in de 25 jaar plaatsvinden en ruim een jaar later was het opnieuw raak. Het is belangrijk om aandacht te houden voor het veranderende klimaat.’ 

Adrie Bossers, portefeuillehouder Bodem en Water bij ZLTO, is het daarmee eens. Het is volgens hem goed om ‘over de generaties heen na te denken over nieuw beleid. ‘We zien naast de watersnood tal van calamiteiten op weergebied waar agrarisch ondernemers zich steeds minder goed tegen kunnen wapenen’, reageert hij in Nieuwe Oogst. ‘Laten we het momentum pakken om beleid te ontwikkelingen waarbij we een veerkrachtig watersysteem krijgen en boeren de ruimte beheren en daar een volwassen vergoeding voor krijgen. We moeten gezamenlijk beleid maken hoe we klimaatadaptatie organiseren.’  

Beschikbare informatie

Naar aanleiding van de overstromingen is de verkenning Hoogwater 2021 uitgevoerd om beschikbare informatie over deze gebeurtenis te verzamelen en te analyseren. Het onderzoek is uitgevoerd door een breed consortium - TU Delft, Deltares, HKV Lijn in Water, VU Amsterdam, Universiteit Utrecht, KNMI, WUR, Erasmus MC en Universiteit Twente - in opdracht van het Expertise Netwerk Waterveiligheid. Waterschap Limburg en Rijkswaterstaat hebben meegewerkt. Het rapport concentreert zich op Limburg, terwijl het Maaswater ook in Brabant en Gelderland heeft huisgehouden. 

Volgens de eerste bevindingen van de experts heeft het ruimte geven aan de rivier, als onderdeel van de Maaswerken, half juli gezorgd voor een snelle afvlakking van de watergolf. ‘In Zuid-Limburg lijken de maatregelen voor de Maas inderdaad te werken, maar verder stroomafwaarts kun je je vraagtekens zetten’, vindt Van Dijck. ‘Daarnaast zijn ook zijrivieren buiten de oevers getreden en is het de vraag of alle stuwen goed functioneerden. We moeten ons niet rijk rekenen; het had nog veel erger kunnen zijn. We zijn de afgelopen jaren terecht heel veel bezig geweest met het voorkomen van droogte door water vast te houden, maar we moeten op de lange termijn oog houden dat overtollig water ook altijd weer snel afgevoerd kan worden.’ 

Rampenpotje 

Het afdekken van de risico’s binnen een verzekering blijkt lastig; overstromingsschade valt op dit moment buiten de bredeweersverzekering en ook de uitkeringen bij calamiteiten zijn beperkt. Van Dijck: ‘Bij eerdere schade zoals in 2016 zien we dat schadeuitkeringen uitblijven en daarnaast moet de premie wel voor alle ondernemers betaalbaar blijven.’ 

Bossers ziet een alternatief in regionale en landelijke overheden, zoals provincies en waterschappen participeren in een regeling. ‘Met daarbij ook een gebiedsgerichte aanpak wat het risicoprofiel van de verschillende gebieden is.’ Een ander idee waar de bestuurders oren naar hebben is een soort rampenpotje, waarbij individuele ondernemers fiscaal aantrekkelijk zelf geld opzij kunnen zetten, vergelijkbaar met een pensioenpot.  

Klimaatverandering 

De experts wijzen er in de verkenning op dat op basis van de korte reeks waarnemingen en het relatief kleine stroomgebied van de Maas vrijwel onmogelijk om vast te stellen of de overstroming in juli het gevolg is van de opwarming van de aarde. Wel plaatsen ze de kanttekening dat op basis van de beschikbare data voor een grotere regio, tussen de Alpen en Nederland, de opwarming zorgt voor een hogere neerslagintensiteit, maar met ‘een grote onzekerheidsmarge’. 

In de verkenning ‘Hoogwater 2021: Feiten en Duiding’ zijn ook de gezondheidsrisico’s in beeld gebracht. Via vragenlijsten kwamen vooral psychische klachten zoals stress, bezorgdheid en angst aan het licht. Daarnaast zagen gezondheidsmedewerkers vaker buikgriep, allergische klachten en infecties van de huid, met name bij kinderen en ouderen. Ook kende provincie Limburg een relatief hoog aantal coronabesmettingen na de wateroverlast.