Dossier
Atypische myopathie bij het paard
Atypische myopathie (AM) bij paarden is een zeer ernstige spieraandoening die meestal een fatale afloop heeft. De aandoening wordt ook wel weidemyopathie genoemd, omdat met name de paarden die op de wei staan tot de risicogroep behoren.
Symptomen
De eerste verschijnselen van AM zijn een plotseling optredende spierzwakte en stijfheid zonder dat er een directe aanleiding is (bv. zeer zware arbeid verricht), vandaar de toevoeging ‘atypisch’ in de naam. Het paard beweegt moeilijk en kan niet lang meer staan en zal veel plat gaan liggen. Trillen, zweten, kortademigheid en ademnood zijn bijkomende verschijnselen en heel specifiek is donkerbruin gekleurde urine. De donkere kleur wordt veroorzaakt door ophoping van afvalstoffen die vrijkomen bij grootschalige spierafbraak. De toestand van het paard kan in korte tijd verslechteren en 75% van de paarden sterft binnen 3 dagen.
Oorzaken
Het is inmiddels zo goed als zeker dat de giftige stof hypoglycine A in voornamelijk de zaden van de gewone esdoorn de boosdoener is. Ook de bladeren zijn verdacht (en die lusten paarden graag vanwege de zoete smaak), maar dat moet nog verder onderzocht worden. Hypoglycine A zorgt er voor dat in spieren de vetzuurstofwisseling wordt geblokkeerd zodat vetten niet meer beschikbaar komen als brandstof voor de spieren. Het zijn met name spieren voor lichaamshouding, de hart- en ademhalingsspieren (de zgn. Type I spieren) die vetten als brandstof gebruiken. De spieren worden bij gebrek aan brandstof
afgebroken en kunnen niet meer functioneren. De verlamming van de hart- en
ademhalingsspieren wordt uiteindelijk fataal.
Risicogroepen
In principe kunnen alle paarden AM krijgen, maar de risicogroep is vrij duidelijk te definiëren; alle paarden die gedurende de herfst (en soms ook voorjaar) voor hun voeding zijn aangewezen op gras in een weide met esdoornbomen in de buurt. Met name in de herfst als er weinig gras is en weinig voedingswaarde in het gras, dan kunnen de paarden veel zaden opnemen bij het grazen.
Lees meer
Downloads en Links
- Esdoornvergiftiging bij paarden, video PaardenPunt Vlaanderen
- Story of Equine Atypical Myopathy: A Review from the Beginning to a Possible End, artikel ISRN Veterinary Science, 2012
- Atypische myopathie bij het paard, artikel Vlaams diergeneeskundig tijdschrift, 2015
Lees meer
Er bestaan meerdere esdoornsoorten en het is de gewone esdoorn (Acer
Pseudoplatanus) die relatief veel hypoglycine A in de zaden heeft. Zie
Flora van Nederland voor de verschillen tussen de soorten. De bladeren van de gewone esdoorn zijn groot, handvormig en hebben meestal 5 slippen. De slippen zijn puntig en ingekeept met zaagvormige randen. De steel is rood. De onderkant is blauwachtig groen en soms ook wijnrood.
Hypoglycine A wordt door de lever
omgezet in het gifitige MCPA-conjugaten (methylencyclopropylacetaat). MCPA
blokkeert de vetzuurmetabolisme door de blokkade van het enzym acyl CoA
dehydrogenase. Er ontstaat een tekort aan multiple acyl-CoA dehydrogenase (MADD).MCPA wordt geconjugeerd en vervolgens via de urine uitgescheiden.
Downloads en links
- Hypoglycin A content in blood and urine discriminates horses with atypical myopathy from clinically normal horses grazing on the same pasture, artikel PLOS one, 2015
- Management of cases suffering from atypical myopathy: Interpretations of descriptive, epidemiological and pathophysiological findings. Part 2: Muscular, urinary, respiratory and hepatic care, and inflammatory/infectious status, artikel Equine veterinary education, 2012
- Predictive value of hypoglycin A and methylencyclopropylacetic acid conjugates in a horse with atypical myopathy in comparison to its cograzing partners, artikel Equine veterinary education, 2016
- Hypoglycin A concentrations in maple tree species in the Netherlands and the occurrence of Atypical Myopathy in horses, artikel Journal of veterinary internal medicine, 2016
Lees meer
verspreid worden. In het voorjaar zijn niet alleen de resterende zaden maar ook
de kiemen van de esdoorn een belangrijke risicofactor voor AM. De kiemen bevatten mogelijk zelfs hogere concentraties hypoglycine. Onder de gemelde gevallen van AM zijn meer merries dan hengsten. Hoewel verschil in gevoeligheid nog niet valt uit te sluiten, heeft dit waarschijnlijk te maken met het feit dat merries meer op de weide worden gehouden. Jonge paarden worden ook meer geweid tijdens de opfok en zouden om die reden ook relatief vaak het slachtoffer kunnen zijn.
Preventie
Belangrijke preventiemaatregel is te zorgen dat paarden in de risicoseizoenen (herfst en
lente) niet alleen weidegras op het menu hebben. Dus bijvoeren met goed hooi
(niet aanbieden op de grond) op een droge plek helpt, en zo mogelijk moet de weidegang beperkt worden in deze seizoenen. Bijvoeren heeft als directe consequentie dat er minder zaden worden ingenomen. De opname van het gif in het lichaam van uit de darm wordt mede bepaald door het overige aanwezige voedsel in de darm.
Wat te doen bij myopathie?
Wanneer een vermoeden bestaat van myopathie (dus slap, rillerig, zeer donkere urine), dan is het zaak het paard warm en droog te stallen zonder dat het paard nog veel verplaatst moet worden (de spanning en
beweging van vervoer zou nog meer spierschade kunnen veroorzaken). Daarnaast is het zaak om direct de dierenarts in te schakelen. Afhankelijk van de ernst zal een verder behandelplan gemaakt worden. De Veterinaire Faculteit van de Universiteit van Utrecht heeft veel onderzoek naar AM gedaan en de meest effectieve behandeling beschreven in "Evidence-based therapy for atypical myopathy in horses".
Weten we nu alles over myopathie?
Nu algemeen wordt aangenomen dat hypoglycine A afkomstig van esdoorns de oorzaak van AM is, is het niet duidelijk waarom het aantal gevallen van AM is toegenomen. Esdoorns komen al heel lang voor in Europa en hun aantal is niet sterk veranderd in de laatste jaren. Wat is dan de oorzaak van de toename van AM? Worden paarden meer geweid, of meer geweid langs bosranden? De toename van AM kan ook worden veroorzaakt doordat de bomen veel meer zaden produceren, hoewel niet duidelijk is waarom dat dan zou zijn; een gevolg van klimaatverandering? Mogelijk klimaat gerelateerd is dat de zaden eerder verspreid worden door harde wind en regen. De zaden zijn dan minder rijp en bevatten hogere concentraties giftige stoffen.
Lees meer
Wanneer esdoornbomen in
de buurt van de wei staan, dan is het belangrijk om de wei te controleren op zaden en in het voorjaar op kiemen. Vooral na perioden met veel wind of zware regenbuien is het goed om dit te controleren. Wanneer zaden of kiemen zijn aangetroffen dan moeten die verwijderd worden (bv. met een bladblazer of hark). En als dat niet haalbaar is dan zou een deel van de wei schoongemaakt kunnen worden en de rest alleen gebruikt voor kortdurende uitloop.
Hooi of kuilgras afkomstig van weiden met esdoornkiemen zullen ook hypoglycine A kunnen bevatten, en dat zal niet verminderen door langere opslag. Maar risico op vergiftiging wordt klein geacht, omdat de concentratie sterk verlaagd is.
Downloads en links
- Atypical myopathy‐associated hypoglycin A toxin remains in sycamore seedlings despite mowing, herbicidal spraying or storage in hay and silage artikel Equine Veterinary Journal, januari 2019
Lees meer
Er bestaat tot op heden geen medicijn tegen AM en het paard zal zelf het gif moeten afvoeren via de urine. De behandeling is gericht op ondersteuning van het paard in deze situatie, wat inhoudt veel energie in de vorm van glucose en koolhydraten (en arm in vet) in voeding en infusie en toediening van veel vocht om de urineproductie te stimuleren,en verdere uitdroging te voorkomen. Om snelle opname van glucose vanuit het bloed in het weefsel te bewerkstelligen wordt aanvullend insuline toegediend. Verder wordt geadviseerd om carnitine, vitamine E, selenium en riboflavine te geven. Carnitine helpt op twee manieren, ten eerste heeft het een ontgiftende werking en ten tweede stimuleert het de urineblaas. Verdere details van een behandelplan staan in het overzichtsartikel van Fabius en Westermann. Door onderzoek is de kennis over AM zodanig verbeterd dat de overlevingskansen voor een paard gestegen zijn van ca 25% in 2011 naar 75% in 2019. De kans op overleven is gering, ca. 25%. Een snelle start van de behandeling is cruciaal en wanneer een paard de eerste 5 dagen doorkomt dan zijn de vooruitzichten gunstig.
Wanneer een AM geval is opgetreden in een wei dan is het strikt noodzakelijk om de overige paarden uit de wei te halen, omdat die welhaast zeker ook hypoglycine hebben opgenomen.
Downloads en links
- Evidence-based therapy for atypical myopathy in horses, artikel Equine veterinary education, maart 2017
- Evidence‐based therapy for atypical myopathy in horses artikel Equine Veterinary Education, november 2018
Lees meer
Het is opmerkelijk dat niet alle paarden met concentraties van dit gif in het bloed de symptomen van myopathie hebben. Dat zou kunnen betekenen dat een vorm van resistentie of bescherming tegen het gif mogelijk is en dat zou kunnen verklaren waarom het meer onder jonge paarden wordt gezien dan onder oudere paarden. Maar deze hypothese moet verder onderzocht worden. Gevallen van myopathie treden meer op na perioden met regen en veel wind. De rol van regen zou mogelijk verklaard kunnen worden door uitspoeling van het gif naar omliggend gras. Ook hier zou verder onderzoek naar gedaan moeten worden.
Downloads en links
- Analysing hypoglycin A, methylenecyclopropylacetic acid conjugates and acylcarnitines in blood to confirm the diagnosis and improve our understanding of atypical myopathy, artikel Equine veterinary education, 2016
Europees alarmsysteem
Het risico voor AM kan in het seizoen sterk varieren en hangt samen met de weersomstandigheden. Het is goed om de plaatselijke weersverwachtingen in de gaten te houden.
- Esdoornzaad extra giftig door droge zomer Nieuws nieuwe oogst, 2019
Wetenschappelijke publicaties
- Esdoornvergiftiging bij paarden, video PaardenPunt Vlaanderen
- Story of Equine Atypical Myopathy: A Review from the Beginning to a Possible End, artikel ISRN Veterinary Science, 2012
- Hypoglycin A content in blood and urine discriminates horses with atypical myopathy from clinically normal horses grazing on the same pasture, artikel PLOS one, 2015
- Management of cases suffering from atypical myopathy: Interpretations of descriptive, epidemiological and pathophysiological findings. Part 2: Muscular, urinary, respiratory and hepatic care, and inflammatory/infectious status, artikel Equine veterinary education, 2012
- Predictive value of hypoglycin A and methylencyclopropylacetic acid conjugates in a horse with atypical myopathy in comparison to its cograzing partners, artikel Equine veterinary education, 2016
- Hypoglycin A concentrations in maple tree species in the Netherlands and the occurrence of Atypical Myopathy in horses, artikel Journal of veterinary internal medicine, 2016
- Analysing hypoglycin A, methylenecyclopropylacetic acid conjugates and acylcarnitines in blood to confirm the diagnosis and improve our understanding of atypical myopathy, artikel Equine veterinary education, 2016
- Atypische myopathie bij het paard, artikel Vlaams diergeneeskundig tijdschrift, 2015
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Laatste wijziging:
13-11-2019