Dossier
Beeld van veranderend eetpatroon
Het voedselpatroon verandert. We eten vaker buitenshuis en op meerdere momenten. We smullen van producten die eerdere generaties misschien niet eens kenden. Plantaardige eiwitten, seizoensproducten en vergeten groenten zijn steeds meer in trek. Technieken als Big Data en robotisering komen op. En dan is er nog de keuze tussen voedsel van dichtbij of juist ver weg. Het marktaandeel duurzaam voedsel stijgt al jaren. Gezonde voeding zit wel binnen onze scope, maar eten volgens de richtlijnen gezonde voeding doen we niet. De keuze van voedsel op ons bord voldoet er niet aan en de porties worden steeds groter. Gelukkig gaan kinderen intussen wel meer fruit eten.
Veel consumentenonderzoek is gericht op de hoofdvragen: Waarom gedragen consumenten zich gezond of duurzaam (of beiden) en hoe is dit gedrag te beïnvloeden? Emoties (wat geeft me een goed gevoel), sociale normen (wat doet mijn omgeving) en gewoontes (wat zijn mijn routines) blijken duidelijk ook een rol te spelen bij de voedselkeuze van consumenten.
Nieuwe technologieën en ontwikkelingen, zoals nanotechnologie, personalised nutrition en insecten op je bord zorgen voor veranderingen in het aanbod van voeding en hebben effect op de maatschappelijke acceptatie.
Huidige consumptie
De belangrijkste bron voor de consumptie van Nederlandse consumenten is de voedselconsumptiepeiling.
Elke dag eten we gemiddeld 1 kg en drinken 2 liter. Brood, granen, zuivel, groenten, fruit en aardappelen vertegenwoordigen het grootste deel van het gewicht aan voedsel dat we eten. Zestien procent van de totale consumptie is van dierlijke oorsprong. Ruim 80% van de Nederlanders nuttigt gemiddeld 4 tussendoortjes. Alle tussendoortjes zijn goed voor 30% van alle calorieën.
Trends en ontwikkelingen in consumentenonderzoek
Gezondheid en duurzaamheid zijn 2 top issues in consumentenonderzoek. Waarom gedragen consumenten zich gezond of duurzaam (of beiden) en hoe is dit gedrag te beïnvloeden, zijn de centrale onderzoeksvragen.
In consumentenonderzoeken heeft de afgelopen jaren een belangrijke verschuiving plaatsgevonden. In huidige onderzoeken is meer aandacht voor het feit dat onbewuste processen en meer softe gevoelsvariabelen ook een rol spelen bij de voedselkeuze. Emoties (een goed gevoel), sociale normen (wat doet mijn omgeving) en gewoontes (wat zijn mijn routines) blijken een hele belangrijke rol te spelen in de keuzes van consumenten.
Trends en ontwikkelingen in nieuwe producten en technologie
Nieuwe technologieën en ontwikkelingen zorgen voor veranderingen in het aanbod van voeding en hebben effect op de maatschappelijke acceptatie. Voorbeelden van onderzoeken naar nieuwe technologieën, producten en concepten zijn hieronder te vinden.
Lees meer
Overwegend zien we dat de meeste mensen voor groente en fruit en ook vis de aanbevelingen niet halen, en dat consumenten meer vlees eten dan is aanbevolen en de portiegrootte neemt toe. Kinderen gaan wel meer fruit eten.
Het voedselpatroon verandert. We eten minder basisproducten en meer bewerkt en voorverpakt voedsel. Gemaksvoedsel is daar een voorbeeld van.
Het marktaandeel duurzaam voedsel stijgt al jaren. In 2016 groeit de consumentenbesteding aan biologisch eten met 10%. Lees meer op de website van Bionext.
Voedselverspilling is een hardnekkig probleem. Ondanks alle overheidsinspanningen neemt de verspilling niet noemenswaardig af, deze ligt al jaren rond de 50 kg per persoon per jaar.
Onderzoek maar ook consumenten zelf zijn steeds vaker op zoek naar inzicht in hun voedingspatroon en de impact die hun keuzes hebben.
FoodProfiler geeft inzicht in wie, wat, wanneer, waarom en waarmee wordt gegeten. Kijk hier voor de intro en download de app.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Publicaties en links
- FoodProfiler groenten en fruit consumptie: voorbeelden van Wat, Wie, Wanneer & Waarom, brochure WUR, 2018
- Monitor Duurzaam Voedsel 2016, rapport WEcR, 2017
- Drijvende krachten van de voedselconsumptie en het voedselaanbod: achtergrondrapport bij ‘Wat ligt er op ons bord?: veilig, gezond en duurzaam eten in Nederland', RIVM, 2017
- Duurzamer eten, factsheet Voedingscentrum, 2017
- Voedselconsumptie in Nederland: wat, waar en wanneer?, factsheet RIVM, 2016
- Voedselconsumptie in 2012-2014 vergeleken met de Richtlijnen goede voeding 2015, rapport RIVM, 2017
- Monitor Voedselverspilling: update 2009-2015, RIVM, 2017
- The diet of the Dutch: results of the first two years of the Dutch National Food Consumption Survey 2012-2016, rapport RIVM, 2017
- Marktaandeel voedsel, Agrimatie
- Vleesconsumptie per hoofd van de bevolking in Nederland, 2005-2015, rapport WEcR, 2016
- Voedselconsumptiepeiling, website RIVM, 2017
- Voedselbalans, rapport LEI, 2011
- Voedselbalans: deel 2: Consumenten, rapport LEI, 2011
- Groente en fruit: mag het iets meer zijn?, Frugiventa, 2017
- Wat gaan we eten?: groente!: kwantitatief onderzoek onder jongeren tussen de 12 en 18 jaar, rapport LEI, 2012
- Flexibility in the Frequency of Meat Consumption – Empirical Evidence from The Netherlands, artikel Euro Choices, 2014
- Vlees vooral(snog) vanzelfsprekend, rapport LEI, 2012
- Denken, doen en duurzame voeding: verschillen tussen consumentengroepen, rapport LEI, 2011
- When indifference is ambivalence: Strategic ignorance about meat consumption, artikel Food quality and preference, 2016
- De echte prijs van vlees, rapport CE Delft, 2018
Lees meer
Voorheen werden consumenten ingedeeld op basis van demografische variabelen en gewerkt met economische modellen, die consumenten neerzetten als mensen die altijd bewuste afwegingen maken. Bijvoorbeeld door in de winkel de voordelen en de nadelen tegen elkaar af te wegen.
Op het gebied van voedselverspilling loopt een EU-project REFRESH. Daar vind je ook de meest recente studies over consumentenonderzoek.
Publicaties en links
- Op weg naar een Voedselstransitie: Communicatie onderzoek naar de keuze voor duurzaam geproduceerd voedsel, presentatie Ministerie van Economische Zaken, 2017
- Meten wat jij moet eten, artikel Wageningen World, 2016
- Info vanuit het Rijk over voeding, consumpties van voedsel
- Info vanuit het Rijk over voeding, consumptie van groente en fruit
- Segments of sustainable food consumers: a literature review, artikel International Journal of Consumer Studies, 2012
- A cross-national consumer segmentation based on food benefits: The link with consumption situations and food perceptions, artikel Food Quality and Preference, juni 2012
- Denken, doen en duurzame voeding , rapport LEI, 2011
- Which perceived characteristics make product innovations appealing to the consumer? A study on the acceptance of fruit innovations using cross-cultural consumer segmentation, artikel Appetite, 2011
- Portraying the sustainable consumer: Exploring sustainable food consumption using a lifestyle segmentation approach, rapport LEI, 2015
- Voorbij het broodtrommeltje : hoe jongeren denken over voedsel, rapport LEI, 2010
- De obesogene samenleving : Maatschappelijke perspectieven op overgewicht, publicatie Amsterdam University Press, 2007
- Smakelijke Vermarkting groente en fruit, brochure WUR, 2018
- Naar een nieuwe balans in ons (eiwit)dieet: consumentenkijk op vleesvervangers en kweekvlees, factsheet Wageningen Economic Research, 2018
- Alternatieve eiwitten: in 2050 geen vlees, maar algen op je bord?, BNR Nieuwsradio 2021
- Welkom in de supermarkt van de toekomst, BNR Nieuwsradio, 2021
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Nanotechnologie
Nanotechnologie maakt het mogelijk om te werken met materialen van hele kleine afmetingen. De materie kan bij deze afmetingen op nanometer schaal bijzondere eigenschappen krijgen. Over de risico’s is nog weinig bekend. Bij de acceptatie voor deze nieuwe producten maken consumenten een inschatting van het nut en het risico van het nieuwe product.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Downloads en links
- Societal response to nanotechnology: converging technologies–converging societal response research?, artikel Nanopart Research, 2011
Personalised nutrition
Personalised nutrition is een nieuw concept waarbij op basis van genetische informatie tot een persoonlijk leefstijl- en voedingsadvies te komen. Welke technieken en kennis er nodig zijn om gepersonaliseerd voedings- en gezondheidsadvies op grote schaal mogelijk te maken, staat centraal in een multidisciplinair onderzoeksprogramma. Mensen verschillen namelijk van elkaar, zowel genetisch, fysiek als mentaal, en hebben daarom ook andere behoeftes om gezond te blijven. Health and nutrition biedt consumenten de mogelijkheid het onderzoek te volgen, zoals toepassingen van apps, en te reageren hierop.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Publicaties en links
- Personalised nutrition, website WUR
- De (data-) complexiteit van Personalised Nutrition, Presentaties
- Personalised nutrition, website
Insecten
Consumptie van insecten is een van de potentiële oplossingen die een bijdrage leveren aan zowel gezondheid als duurzaamheid. Maar gaan consumenten ook daadwerkelijk insecten eten? Consumenten ervaren vaak walging en negatieve emoties bij het eten van insecten. Het is niet alleen een kwestie van cognitieve afwegingen, maar ook van gevoel.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Publicaties en links
- Rethink protein challenge Artikel Resource juni 2019
- Insecten eten: hoe krijgen we de consument zover?, nieuwsbericht WUR, 2017
- Insecten minst favoriet als vleesvervanger, nieuwsbericht WUR, 2015
Foto's: Shutterstock
Laatste wijziging aan dit dossier: 9 februari 2021