Dossier
Klimaatadaptatie in de open teelten
Door de droge en hete zomers van de laatste jaren komt klimaatverandering prominenter in beeld bij overheden, waterschappen, ketenpartijen en boerenbedrijven. Voor agrarisch ondernemers zijn lagere opbrengsten en hogere kosten voor bijvoorbeeld beregening een direct gevolg van die klimaatverandering.
Door deze veranderingen en daaraan gerelateerde financiële risico’s voor boerenbedrijven in kaart te brengen, wordt duidelijk waar de knelpunten gaan ontstaan en waar adaptatiemaatregelen toegepast kunnen worden om deze risico’s beheersbaar te houden.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Klimaatscenario’s en -trends
Het klimaat is het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Het KNMI heeft vier klimaatscenario’s opgesteld om aan te geven wat we van het toekomstige klimaat in Nederland kunnen verwachten. Hierdoor kan het huidige klimaat vergeleken worden met deze toekomstscenario’s.
Deze scenario’s zijn op regionaal niveau uitwerkt, waaruit naar voren komt dat bijvoorbeeld het binnenland vaker te maken gaat krijgen met hitte en droogte dan de kuststreken.
Globaal zijn de veranderingen op te delen in vier klimaattrends: het wordt warmer, het wordt natter, het wordt droger en de zeespiegel stijgt. Het gaat ook om veranderingen binnen seizoenen, zo worden de zomers droger en valt er meer neerslag in kortere tijd.
Risico's
Bepaalde gewassen hebben last van warme en droge periodes in de zomer, anderen van nachtvorst in het voorjaar en sommige hebben last van warme, natte omstandigheden waardoor ziektes op kunnen treden. Dit zijn klimaatfactoren. Als deze klimaatfactoren optreden, vindt er opbrengstderving plaats (de impact).
Door de klimaatscenario’s van het KNMI te gebruiken, kan ingeschat worden hoe vaak deze klimaatfactoren vaker of minder vaak gaan optreden in het toekomstige klimaat (in de 30 jaars periode 2035-2065). Door deze verandering in frequentie te combineren met de impact bij optreden, kan berekend worden in welke mate het risico toe- of afneemt.
Maatregelen
Om met de risico’s van klimaatverandering om te gaan, kunnen adaptatiemaatregelen toegepast worden. Er is een breed scala van maatregelen mogelijk:
- Op perceelniveau, zoals het opheffen van ondergrondverdichting, rassenkeuze of het watervasthoudend vermogen van de bodem te vergroten.
- Op bedrijfsniveau door het bouwplan aan te passen of op kwetsbare percelen geen kwetsbare gewassen meer te telen; samenwerken met andere bedrijven of waterschappen.
- Financiële maatregelen, zoals het verzekeren van risico’s of het inbouwen van financiële buffers.
Downloads en links
- Klimaatscenario's Website KNMI
- Nationale klimaatadaptatiestrategie 2016 (NAS) Kennisportaal Ruimtelijke Adaptatie
Downloads en links
- Toepassing klimaatstresstest open teelten, rapport Wageningen University & Research, 2020
- Klimaat-stresstest Brochure Wageningen University & Research, 2020
- Veranderend klimaat heeft grote impact Artikel Akkerwijzer, 2020
- Symposium Klimaatadaptatie Landbouw Website Wageningen University & Research
- Klimaatverandering en Open Teelten Presentatie Wageningen University & Research, 2020
- NAS adaptatietool Website NAS
- Boeren voorbereiden op extremer weer Kennisonline, 2020
- Klimaat en landbouw Noord- Nederland: 'effecten van extremen' Rapport Grontmij 2009
Webinar klimaatrisico's en adaptatie
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Downloads en links
- Klimaatadaptatie in de open teelten Rapport Wageningen University & Research, 2020
- Klimaatverandering en Open Teelten Presentatie Wageningen University & Research, 2020
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Waterschap Limburg
- 15 maatregelen om water vast te houden op landbouwpercelen in Zuid-Limburg Boek Waterschap Limburg, 2020
- Hoe een aardappelveld voorkomt dat een dorp overstroomt Nieuws 1limburg, 2020
- Water vasthouden op landbouwpercelen in de praktijk Artikel Waterforum, 2020
- Maïs in ruitvorm moet water beter vasthouden Artikel Stal & Akker, 2020
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Workshopmateriaal
Hieronder is bruikbaar materiaal beschikbaar voor personen en partijen werkzaam in de open teelten.
Perspectieven
De partijen in de open teelten hebben allemaal te maken met klimaatverandering en ze zijn aan de slag met deze problematiek vanuit hun eigen perspectief.
Zo richten de agrarische verzekeringen zich op het verzekerbaar houden van risico’s, boerenorganisaties zich op de gezondheid van de gewassen en overheden op de watervoorziening en -veiligheid.
Lopend onderzoek
Er worden momenteel diverse onderzoeken uitgevoerd naar de verschillende aspecten van klimaatverandering op verschillende schaalniveaus.
Zo wordt er geëxperimenteerd met maatregelen, wordt verzilting bestudeerd en wordt de kwetsbaarheid van gewassen gedetailleerder in kaart gebracht.
Downloads en links
Presentaties
- KANO – klimaatverandering, risico’s en maatregelen in de open teelten: Workshop DAW-regio-coördinatoren 4 maart 2021, Presentatie Wageningen University & Research, 2021
- KANO – klimaatverandering, risico’s en maatregelen in de open teelten: Workshop DAW-adviseurs4 maart 2021, werkbladen, Wageningen University & Research, 2021
- KANO – klimaatverandering, risico’s en maatregelen in de open teelten: Workshop DAW-adviseurs 28 januari 2021, Presentatie Wageningen University & Research, 2021
- KANO – klimaatverandering, risico’s en maatregelen in de open teelten: Workshop DAW-adviseurs, 28 januari 2021, stresstestvoorbeelden, Wageningen University & Research, 2021
- KANO – klimaatverandering, risico’s en maatregelen in de open teelten: Workshop DAW-adviseurs, 28 januari 2021, werkbladen, Wageningen University & Research, 2021
- KANO – klimaatverandering, risico’s en maatregelen in de open teelten: Workshop DAW-adviseurs 28 januari – Presentatie Gera van Os, Aeres Hogeschool 2021
- Klimaatadaptatie: kennisdag PPS Beter Bodembeheer Presentatie Wageningen University & Research, 2020
- Klimaatverandering: risico's in de akkerbouw Studieclub Noord Limburg Presentatie Wageningen University & Research, 2020
Downloads en links
- Actieprogramma klimaatadaptatie landbouw Rapport Ministerie van LNV, 2020
Presentaties
- Verzilting in Nederland Presenatie Acaciawater, 2020
- Klimaatadaptatie Landbouw: Neerslagextremen Presentatie Deltaplan Agrarisch Waterbeheer, 2020
- Virusproblematiek in pootaardappelen Presentatie HZPC, 2019
- Actieprogramma klimaatadaptatie landbouw Presentatie Ministerie LNV, 2020
- Klimaatverandering vanuit perspectief verzekeraars Presentatie Timo Brinkman, Verbond van Verzekeraars, 2020
- Beleid en programma's - Landbouw Website Kennisortaal Ruimtelijke Adaptatie
Downloads en links
Nieuwe projecten
- Klimaatadaptatie Open Teelten Project Website, 2020
Nieuwsberichten
- Nieuwsbrief Klimaatadaptatie Open Teelten Nieuwsbericht 3, november 2020
- Nieuwsbrief Klimaatadaptatie Open Teelten Nieuwsbericht 2, september 2020
- Nieuwsbrief Klimaatadaptatie Open Teelten Nieuwsbericht 1, april 2020
- Praktijkonderzoek naar klimaatbestendige akkerbouw Nieuwsbericht Resource, 2020
- Akkerbouw bereidt zich voor op extreem weer Nieuws Akkerwijzer (auteur Guus Queisen, foto Twan van Asseldonk), 2020
Hoofdillustratie: Henk van Ruitenbeek. Foto's: Shutterstock
Laatste wijziging aan dit dossier: 15 februari 2021