CO₂ en ons voedsel
In de keten van onze voedselproductie - van grond tot mond – komen in alle schakels broeikasgassen vrij. Deze gassen zijn: kooldioxide (CO₂), methaan (CH₄), en lachgas (N₂O). De bijdrage van elk van deze gassen aan de opwarming van de aarde, wordt uitgedrukt in CO₂-equivalenten.
Voetafdruk
Om de abstracte term duurzaamheid meetbaar te maken, is het begrip ecologische ‘voetafdruk’ bedacht. Dit is een maat voor de milieudruk in binnen- en buitenland door consumptie in Nederland. Er bestaan verschillende voetafdrukken, zoals de koolstof-, de land- en watervoetafdruk (Planbureau voor de leefomgeving 2015).
Consument aan zet
Voedsel draagt met 20-35 procent fors bij aan de totale milieubelasting van elke Nederlander (Milieucentraal, Voedingscentrum. Duurzamer eten doe je vooral door minder te eten, zo adviseert het Voedingscentrum, en door gezondere keuzes te maken. Wanneer alle Nederlanders zouden eten volgens de Schijf van Vijf levert dit 20 procent minder uitstoot van CO₂ ten opzichte van het gebruikelijke voedselpatroon.
Lees meer
CO₂ is in absolute zin het meest geproduceerde gas, maar methaan en distikstofoxide (lachgas) leveren elk een relatief grote bijdrage aan opwarming (respectievelijk 25 en 298 CO₂-equivalenten). In het eerste deel van de keten (plantenteelt, veehouderij, verwerking, opslag, transport, winkel of restaurant) wordt driekwart van de CO₂ geproduceerd. De consument is verantwoordelijk voor het laatste kwart (inkoop, bewaren, bereiding, weggooien) (Voedingscentrum).
De totale Nederlandse uitstoot van CO₂-equivalenten is in de periode 1995-2010 gestegen van 248 tot 276 Megaton. De Nederlandse landbouwsector is verantwoordelijk voor 11% van de totale Nederlandse CO₂-uitstoot, hierin is het aandeel van geïmporteerde grondstoffen en veevoer meegenomen. In vergelijking met andere EU-landen legt ons land een relatief groot beslag op de natuurlijke hulpbronnen elders in de wereld, vooral in ontwikkelingslanden. (Planbureau Leefomgeving 2015, Eurostat 2015, CBS 2014)
Wereldwijd zorgen voedselsystemen voor 19-29% van de totale CO₂-uitstoot (Climate change and food systems, 2012). Tegelijkertijd ondervindt de voedselproductie ook de negatieve effecten van klimaatverandering, zoals droogte, overstromingen, stormen of nieuwe ziektes en plagen. FAO vat de situatie van klimaatverandering voor de wereldvoedselvoorziening samen in tien feiten.
Lees ook de Groen Kennisnetdossiers: Klimaatverandering, Eiwitbronnen, Voedselverspilling, Consumententrends
Lees meer
De koolstofvoetafdruk, ofwel de uitstoot van CO₂, is de meest populaire methode om de mate van duurzaamheid te meten. Deze staat centraal in het internationale klimaatverdrag van Parijs (COP21 , 2015).
Meten we de Nederlandse landvoetafdruk, dan gebruiken we een oppervlak dat drie keer zo groot is als ons eigen land. Bekijkt men uitsluitend voedselproductie dan daalt de landvoetafdruk licht sinds 1995.
Ook de watervoetafdruk komt regelmatig in de media. Hoewel er soms discussie is over de rekenmethoden achter de voetafdrukken of de praktische betekenis van de waarde ervan, blijken ze een goede methode om het bewustzijn rondom duurzaamheid te verhogen.
Lees meer
Minder vlees eten en minder voedsel verspillen zijn de belangrijkste actiepunten voor de consument, wanneer het gaat om het beperken van klimaatverandering. De factsheet ‘Feiten en cijfers over duurzaam eten’ (Voedingscentrum) zet een aantal kwantitatieve gegevens rondom ons voedsel op een rij.
‘Klimaatslimmer’ kopen, koken en eten: hoe doe je dat in de praktijk? Verschillende organisaties ontwikkelden voor dit doel meetinstrumenten en geven praktische tips:
- Klimaatweegschaal, Voedingscentrum
- Voedselafdruk, Voedingscentrum
- Menu van Morgen, Natuur & Milieu
- Hoe voorkom je verspilling?, Voedingscentrum
- De supermarkt inzetten als stimulans voor duurzamere consumentenkeuzes, weblog voeding, Wageningen University and Research, 2016
Een ‘klimaatslimme’ voedselkeuze en het terugdringen van voedselverspilling zijn stappen in de goede richting. Echter, om daadwerkelijk een persoonlijke bijdrage te leveren aan minder broeikasgassen moet de Nederlandse consument ook op andere terreinen klimaatbewuste keuzes maken. MilieuCentraal en NRC identificeren wonen (isolatie), reizen (minder vaak vliegtuig en auto, meer OV en fiets) en energie (meer zon en wind, minder fossiele brandstoffen) als de overige ‘klimaatklappers’.
Rol van overheid en industrie
De Nederlandse overheid stimuleert duurzame consumptie: consumeren zonder dat dit nadelig is voor mens en milieu. De klimaatagenda beschrijft de gevolgen van temperatuurstijging voor Nederland en de wereld. Gekozen oplossingen, - tevens kansen voor Nederlandse bedrijven - liggen onder andere op het terrein van slimme landbouwoplossingen (climate smart agriculture) de overgang van productieketens naar gesloten circuits (circulaire economie) en de inzet van ‘groene’ grondstoffen (biobased economy).
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Meer video's
Emeritus Professor Pier Vellinga bij omroep Gelderland (13 december 2015) over klimaatneutraal voedselsysteem: “Voedsel dat voor ons gezond is (minder vlees en kaas) is ook gezond voor de planeet. We moeten radicaal anders gaan werken in de landbouw, hiervoor zijn slimme boeren nodig. De opleidingen moeten deze veranderingen mogelijk maken”
Circulair ondernemen
In plaats van na gebruik de grondstoffen weggooien (lineaire economie), is het in belang van het klimaat om de grondstoffen opnieuw te gebruiken (circulaire economie). Nederland wil één grote circulaire economie worden en de grote banken helpen daaraan mee.
Het huidig kabinet zet zich in voor circulaire landbouw (Landbouw, Natuur en Voedsel: Waardevol en Verbonden, 2018).
MVO Nederland helpt je met de transitie naar circulair ondernemen.
50 voorbeelden van Nederland Circulair!
Lees meer
Het initiatief voor verduurzaming van de Nederlandse voedselproducerende sector ligt in de eerste plaats bij de bedrijven zelf. Samenwerkingsprojecten in ketens worden gesteund door de overheid. In het perspectief van klimaatverandering en de toenemende vraag naar voedsel wereldwijd, zet Nederland in op een ecologisch houdbaar voedselsysteem. De focus ligt op het terugdringen van voedselverliezen en -verspilling door ketenpartners, beter benutten van biomassa en het optimaliseren van hergebruik. Ook steunt de Nederlandse overheid kennisontwikkeling van boeren in het buitenland, die te maken krijgen met de gevolgen van klimaatverandering (Kamerbrief Voedselagenda voor veilig, gezond en duurzaam voedsel, oktober 2015).
In 2014 publiceerde Oxfam Novib een rapport waarin de CO₂-bijdrage van de grootste tien voedselbedrijven is becijferd. Deze bedrijven stoten samen meer CO₂ uit, dan alle Scandinavische landen bij elkaar, maar ondervinden tegelijkertijd last van klimaatverandering door stijgende prijzen als gevolg van overstromingen en droogtes. Op de website Behind the Brands is te vinden hoe elk van deze voedselbedrijven scoort op het thema klimaat en andere maatschappelijke thema’s.
Actueel
Recente berichten van Groen Kennisnet over Voedsel en klimaat
Meer publicaties
- Een circulair voedselsysteem is meer dan sluiten van kringlopen, artikel Wageningen University and Research, 2016
Laatste wijziging aan dit dossier:
20 mei 2019
(Bron foto's: Shutterstock)