Dossier
Bodemgezondheid
Een betere bodemgezondheid zorgt voor een betere weerbaarheid tegen ziekten en plagen. Die bodemgezondheid kun je beïnvloeden door de teelt van gewassen of toediening van stoffen. De teelt van afrikaantjes (Tagetes) met toediening van chitine bijvoorbeeld kan het optreden van wortellesieaaltjes onderdrukken of het optreden van de bodemschimmel Verticillium verminderen.
Bodemgezondheid is een veelomvattend begrip. Het gaat daarbij om de samenhang tussen bodemchemische aspecten, de structuur van de bodem en het bodemleven. Het optreden van bodemziekten en plagen door bodemschimmels, bacteriën, bodeminsecten of plantenpathogene aaltjes kan worden beïnvloed door bodemeigenschappen.
Op deze pagina vind je informatie over de verschillende onderzoeken gericht op het verbeteren van de bodemgezondheid. Welke maatregelen helpen? En je vindt hier leermaterialen over de bodem.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Bodemgezondheid
In de bovenste lagen van een gezonde bodem bevindt zich per hectare een hoeveelheid levende organismen zoals wormen, aaltjes, bacteriën en andere organismen die evenveel wegen als zestig schapen of vijf koeien. Dit bodemleven houdt de bodemvruchtbaarheid op peil, helpt bodemziekten en -plagen te onderdrukken en kan verontreinigingen afbreken. Het is daarom belangrijk de bodem gezond te houden.
Kennisontsluiting Bodembiodiversiteit
Een actief en divers bodemleven zorgt voor de levering van nutriënten, een goede, kruimelige bodemstructuur, en wering van plantenziekten. Maar hoe beinvloed je de bodembiodiversiteit? Kennis over bodembiodiversiteit is beschikbaar gemaakt voor adiviseurs, docenten en bedrijfsbegeleiders.
Bodemgezondheid en plantgezondheid
In de bodem komen bodemziekten en -plagen voor die veroorzaakt worden door schimmels, bacterién, insecten of aaljes. Het optreden kun je beinvloeden via bodemeigenschappen. Een betere bodemgezondheid zorgt voor een betere weerbaarheid tegen ziekten en plagen.
Lees meer
- Herstellen van de bodembiodiversiteit: op weg naar een natuurinclusieve kringlooplandbouw : special natuurinclusieve landbouw, Vakblad Bos Natuur Landschap april 2020
- Liever regenwormen dan panda’s in Gelderland, Wageningen University & Research 2020
- Poster Pierenpower, Wageningen University & Research 2020
- Brochure Pierenpower Wageningen University & Research 2020
- Nieuwe meetmethode moet grip op bodemleven versterken : Praktijkonderzoek naar functies en effecten micro-organismen, artikel Onder glas 2019
- Organische stof : breng leven in de bodem : een praktische handleiding voor organische stofbeheer, Van Iperen 2019
- Beter bodembeheer Magazine Kennis en inspiratie voor beter bodembeheer in de landbouw, Wageningen University & Research 2019
- Instrumenten voor duurzaam bodembeheer, rapport Wageningen University & Research, 2018
- NDICEA Stikstofplanner, Louis Bolk Instituut
- Gezonde grond, artikel Slow Food Magazine, januari 2012
- Bodemgezondheid in de sierteelt op zandgrond, poster PPO, 2011
- Bodemgezondheid, website met handboek bodem en bemesting
- Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen, poster PPO, 2011
- Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen, artikel Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging, 2010
- Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen, presentatie PPO, 2008
- Bodemindicatoren voor het meten van bodemgezondheid, poster Plant Research International, 2009
- Best Practices Bodembiodiversiteit, factsheet Masterplan Mineralenmanagement, 2013
- Een gezonde bodem onder een duurzame samenleving, rapport RIVM, 2012
- Bodemziekten, beeldenbank ziekten, plagen en onkruiden
- Instrumentenkaart bodemkwaliteit, maatregelen, brochure LBI, 2006
- Bodembeoordeling aan de hand van een kuil, brochure LBI, 2005
Video's
- Bodem in Balans. Beter boeren met biodiversiteit in Drenthe YouTube
- Bodemscan: instructie bodem beoordelen YouTube
- Ondergrondverdichting: een onderschat probleem YouTube
- Groei van maiswortels in de bodem, timelapse YouTube
- Bosgrond, Timelapse YouTube
- Regenwormen aan het werk, Timelapse YouTube
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Lees meer
Algemeen
- Kennisontsluiting Bodembiodiversiteit voor adiviseurs, docenten en bedrijfsbegeleiders, PPO, 2013
- Best Practices Bodembiodiversiteit, PPO, 2013
- Benut het bodemleven, presentatie PPO, 2014
- Meetset Bodembiodiversiteit, presentatie PPO, 2014
- Herkenningskaart Meetset Bodembiodiversiteit, NMI/PPO-AGV, 2013
Chemisch
- Bodemleven en nutriëntenlevering: chemisch, presentatie PPO, 2014
- Herkenningskaart nutriëntenbeschikbaarheid, NMI/PPO-AGV, 2013
Fysisch
- Bodemleven en bodemstructuur: fysisch, presentatie PPO, 2014
- Herkenningskaart Bodemstructuur, NMI/PPO-AGV, 2013
- Herkenningskaart Regenwormen, NMI/PPO-AGV, 2013
Biologisch
- Bodemleven en Ziektewering Bodemweerbaarheid: biologisch, presentatie PPO
- Herkenningskaart Bodemziekten en –plagen, NMI/PPO-AGV, 2013
- Groenbemesters: maak de juiste keuze, artikel Akkerwijzer, juni 2017
Meer informatie
- Bodembiodiversiteit: wat kan de praktijk ermee?, artikel Nieuwe oogst, 2012
- Thema bodembiodiversiteit, Kennis Online, 2008
- Zorg voor een gezonde bodem, poster PPO, 2010
- Project Kennisontsluiting Bodembiodiversiteit, Kennisakker
- Themadag beter bodembeheer: de diepte in, presentaties, 2017
Video
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Lees meer
- Beheersing van bodempathogenen via bodemgezondheidsmaatregelen : Een overzicht van de beschikbare kennis voor een selectie van akkerbouwgewassen met hun bijbehorende bodemziekten, rapport Wageningen University & Research 2020
- Begrijpen en sturen van bodemvitaliteit Dossier Wageningen UR
- Effecten bodem- en structuurverbeteraars, eindrapportage Wageningen UR, 2016
- Bodemgezondheid en ziektewering in biologische bedrijfssystemen
- Actieplan aaltjesbeheersing: eindbrochure na acht jaar onderzoek en kennisverspreiding : feedback en resultaten
- Weerbare bodem in het kader van functionele agrobiodiversiteit (FAB) : inventarisatie van bestaande methoden en werkplan
- FAB en een weerbare bodem Brochure PPO AGV 2011
- Dossier Informatiesysteem bodemmanagement Biokennis
- Geïntegreerde gewasbescherming: weerbare bodem en gebruik van natuurlijke vijanden CLM
- Begeleidende rapportage Schema Bodemplagen
- Bodemziekten, Beeldenbank ziekten, plagen en onkruiden
- Bogo-project 'Vitaal bodem-plant systeem'
- Met een bladanalyse kan je de bodemanalyse fijnregelen, artikel Management&Techniek, 2017
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Bodemverbeteraars
Er zijn veel meststoffen, verbeteraars met micro-organismen of andere eigenschappen waarvan leveranciers beweren dat ze het bodemleven kunnen stimuleren. Ze zouden kunnen helpen de bodem gezond te maken en de structuur te verbeteren. Maar werkt het ook?
Leermaterialen
Hoe beoordeel je een bodem? Hoe herken je met welke grondsoort je te maken hebt? En hoe weet je of je bodem gezond is. Voor het onderwijs zijn er verschillende leermaterialen beschikbaar.
Lectoraten bodemgezondheid
Drie lectoraten richten zich op een integrale aanpak van de bodem waarbij rekening wordt gehouden met de waarde van de bodem voor natuur, milieu, waterhuishouding, klimaat en welzijn van de mens.
Lees meer
- De bokashi-hype ontrafeld : 10 vragen en antwoorden, Factsheet BVOR 2020
- Bollentelers experimenteren met Bokashi, artikel Greenity november 2019
- Inspiratiesessie 'Bodemverbeteraars: hoop of hype?' door Gera van Os, Kenniscentrum Agrofood en Ondernemen, 7 juni 2016
- Effect van mycorrhiza op grasgroei: helpt het om schimmels en bacteriën aan de bodem toe te voegen?, artikel Ekoland, zomer 2018
- Effect van mycorrhizaschimmels op grasgroei, artikel V-focus juni 2018
- Biostimulanten: een overzicht, artikel Gewasbescherming juli 2018
- Biostimulanten, presentatie Aad Termorshuizen mei 2018
- Actief grondmanagement en juiste balans in de grond, daar draait het om’: Hartman over organische bemesting en biostimulanten: biologisch, reportage Onder Glas, augustus 2018
- Effecten bodem- en structuurverbeteraars, eindrapportage Wageningen UR, 2016
- Perspectief van bodemverbeteraars, artikel Kennisakker, mei 2016
- Effect van toepassing effectieve micro-organismen in zomertarwe 2009, rapport Praktijkonderzoek Plant & Omgeving 2009
- Handboek bodem en bemesting
- Biostimulatoren, middelen en ziekteonderdrukking van Pythium in chrysant : indicatoren voor ziekteonderdrukking in de bodem rapport Wageningen UR Glastuinbouw 2014
Meer leermaterialen
- Groot Bodem College: bodembiodiversiteit: doel of middel?, Gera van Os, Aeres Hogeschool Dronten, 2018
- Bodem, 5 hoofdstukken cursusmateriaal voor de melkveehouderij
- Leve(n) de bodem! De basis onder ons bestaan, Cahier Biowetenschappen en Maatschappij, oktober 2016
- De Bodem leeft, module voor de lessen Natuur, Leven en Technologie (NLT) in VO, 2008
- Zoekkaart bodemdieren, NIOO-KNAW, 2015
- Dossier Bodem
- Lespakket Gezond in de grond, (inloggen in de community Groen Kennisnet nodig)
- Lespakket Bodemleven, Bekend maakt bemind, (inloggen in de community Groen Kennisnet nodig)
- Bodemstructuur, Wikiwijs arrangement
- Beoordelen profiel en perceel, Wikiwijs arrangement
- Water Bodem Bemesting, Wikiwijs arrangement
- Webquest Bodem en bemesting niveau 2
- Webquest substraten bodem en bemesting Niveau 3/4
- Werkboek voor 'van koploper tot peloton' Samenwerken naar een duurzame bedrijfsvoering met effectief mineralenmanagement
- Cursus bodem
- Bodem van Nederland, Wikiwijs
- Leermaterialen bodem en bemesting, onderdeel van Wiki-arangement 4 Groen
- Acht kennisclips Bodem en Water als duurzame productiefactoren voor akkerbouw en veehouderij
- Werkpakket bodemerosie, lesmateriaal Prosensols, 2010
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Meer over de lectoraten
Er zijn drie lectoraten die zich richten op bodemgezondheid:
Lectoraten
- Lectoraat Duurzaam Bodembeheer, Aeres Hogeschool
- Lectoraat Duurzaam Bodembeheer, Hoegeschool Van Hall Larenstein
- Lectoraat Gezonde plant op een vitale en duurzame bodem, HAS Hogeschool
Lectoraat Duurzaam Bodembeheer Aeres Hogeschool
Aeres Hogeschool wil met het lectoraat duurzaam bodembeheer naar een hoger plan brengen door ontwikkeling van toegepaste kennis en innovaties. Lector is Dr. Gera van Os.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Lectoraat Duurzaam Bodembeheer Hogeschool Van Hall Larenstein
Het lectoraat Duurzaam Bodembeheer van Hogeschool Van Hall Larenstein werkt samen met leden van het Kennisconsorium Bodem aan toegepast onderzoek naar de ecosysteemdiensten van een gezonde bodem. Het lectoraat werkt zo aan een toekomstbestendige landbouw. Lector is Emiel Elferink.
Meer informatie
Lectoraat Gezonde plant op een vitale en duurzame bodem, HAS Hogeschool
Dit lectoraat richt zich op de interactie tussen plant en bodem, waarbij de focus vooral ligt op de interactie tussen de bodembiologie en de plant en het gebruiken van deze interactie om de bodem vitaler en duurzamer te maken. Lector is Judith van de Mortel.
Meer informatie
- Lectoraat Gezonde plant op een vitale en duurzame bodem. HAS Hogeschool
Organisaties
- Beter bodembeheer, website Beter Bodembeheer, bundelt alle kennis uit het onderzoek over duurzaam bodembeheer in de landbouw op één plek
- Bodemacademie
- Nutriënten Management Instituut NMI, Soil for Life
Actueel
Recente nieuwsberichten van Groen Kennisnet over bodemgezondheid
Recente publicaties
-
Hydrofysische gegevens van de bodem in de Basisregistratie Ondergrond (BRO) en het Bodemkundig Informatie Systeem (BIS) : Update 2019
-
BedrijfsBodemWaterPlan : maatwerk voor duurzaam bodem- en waterbeheer
-
Bodemmaatregelen op dalgrond in de Veenkoloniën: effecten op bodemkwaliteit, opbrengst en financiële meerwaarde : Analyse van de resultaten van de systeemproef Bodemkwaliteit Veenkoloniën 2014-2017
Filmpjes
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Meer organisaties
- Beter bodembeheer, website Beter Bodembeheer, bundelt alle kennis uit het onderzoek over duurzaam bodembeheer in de landbouw op één plek
- Bodemacademie
- Nutriënten Management Instituut NMI, Soil for Life
- Databank meststoffen
- Mestportaal
- CLM , website met thema Bodem en Water
- 2015 Jaar van de bodem , website
- Bodemziekten, beeldenbank ziekten, plagen en onkruiden
Meer actualiteit
Recente nieuwsberichten van Groen Kennisnet over bodemgezondheid
Recente publicaties
-
Hydrofysische gegevens van de bodem in de Basisregistratie Ondergrond (BRO) en het Bodemkundig Informatie Systeem (BIS) : Update 2019
-
BedrijfsBodemWaterPlan : maatwerk voor duurzaam bodem- en waterbeheer
-
Bodemmaatregelen op dalgrond in de Veenkoloniën: effecten op bodemkwaliteit, opbrengst en financiële meerwaarde : Analyse van de resultaten van de systeemproef Bodemkwaliteit Veenkoloniën 2014-2017
-
Waterbeheer en de landbouw nader beschouwd : een aanvullende analyse op de houtskool-SWOT
-
Deskstudy: Beheersing van bodempathogenen via bodemgezondheidsmaatregelen.
-
Liever regenwormen dan panda’s in Gelderland : demonstratieproject voor het belang van regenwormen in de landbouw : rapportage regenwormenonderzoek
-
Toetsing van Kritische Prestatie Indicatoren voor biodiversiteit op melkveebedrijven
-
Ontwerp Boerderij van de Toekomst
-
Maatregelen tegen bodemziektes
-
Kosten en baten van bodemmaatregelen : Grondbewerking, organische stofaanvoer en Tagetes patula als aaltjesvanggewas
Meer filmpjes
Filmpjes Bodemgezondheid
-
De Groenbemesterdag - Akkerbouw route
-
De verborgen wereld onder onze voeten - Natuurgebieden
-
De bodem is de motor van het akkerbouwbedrijf
-
Wist je dat groenbemesters een boost kunnen geven aan het bodemleven? | Agrifirm
-
AEQUATOR Boer bij Kennis
-
Doelgericht kiezen van groenbemesters op kleigrond - Groenbemesterdag 2020
-
Doelgericht kiezen van groenbemesters op zandgrond - Groenbemesterdag 2020
-
Rli-advies De bodem bereikt?!
-
Op weg naar natuurinclusieve landbouw, Mechanisch bestrijden van vanggewas
-
Op weg naar natuurinclusieve landbouw, Mechanisch bestrijden van vanggewas
Laatste wijziging aan dit dossier:
5 september 2019
(Bron foto: Jan Nijman)