Dossier

Bodemgezondheid

Een betere bodemgezondheid zorgt voor een betere weerbaarheid tegen ziekten en plagen. Die bodemgezondheid kun je beïnvloeden door de teelt van gewassen of toediening van stoffen. De teelt van afrikaantjes (Tagetes) met toediening van chitine bijvoorbeeld kan het optreden van wortellesieaaltjes onderdrukken of het optreden van de bodemschimmel Verticillium verminderen.

Bodemgezondheid is een veelomvattend begrip. Het gaat daarbij om de samenhang tussen bodemchemische aspecten, de structuur van de bodem en het bodemleven. Het optreden van bodemziekten en plagen door bodemschimmels, bacteriën, bodeminsecten of plantenpathogene aaltjes kan worden beïnvloed door bodemeigenschappen.

Op deze pagina vind je informatie over de verschillende onderzoeken gericht op het verbeteren van de bodemgezondheid. Welke maatregelen helpen? En je vindt hier leermaterialen over de bodem.

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Bodemgezondheid

In de bovenste lagen van een gezonde bodem bevindt zich per hectare een hoeveelheid levende organismen zoals wormen, aaltjes, bacteriën en andere organismen die evenveel wegen als zestig schapen of vijf koeien. Dit bodemleven houdt de bodemvruchtbaarheid op peil, helpt bodemziekten en -plagen te onderdrukken en kan verontreinigingen afbreken. Het is daarom belangrijk de bodem gezond te houden.

Kennisontsluiting Bodembiodiversiteit

Een actief en divers bodemleven zorgt voor de levering van nutriënten, een goede, kruimelige bodemstructuur, en wering van plantenziekten. Maar hoe beinvloed je de bodembiodiversiteit? Kennis over bodembiodiversiteit is beschikbaar gemaakt voor adiviseurs, docenten en bedrijfsbegeleiders.

Bodemgezondheid en plantgezondheid

In de bodem komen bodemziekten en -plagen voor die veroorzaakt worden door schimmels, bacterién, insecten of aaljes. Het optreden kun je beinvloeden via bodemeigenschappen. Een betere bodemgezondheid zorgt voor een betere weerbaarheid tegen ziekten en plagen.

Lees meer

Nieuwe meetmethode moet grip op bodemleven versterken : Praktijkonderzoek naar functies en effecten micro-organismen, artikel Onder glas 2019
Organische stof : breng leven in de bodem : een praktische handleiding voor organische stofbeheer, Van Iperen 2019
Beter bodembeheer Magazine Kennis en inspiratie voor beter bodembeheer in de landbouw, Wageningen University & Research 2019
Instrumenten voor duurzaam bodembeheer, rapport Wageningen University & Research, 2018
NDICEA Stikstofplanner, Louis Bolk Instituut
Gezonde grond, artikel Slow Food Magazine, januari 2012
Bodemgezondheid in de sierteelt op zandgrond, poster PPO, 2011
Bodemgezondheid, website met handboek bodem en bemesting
Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen, poster PPO, 2011
Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen, artikel Mededelingenblad van de Koninklijke Nederlandse Plantenziektekundige Vereniging, 2010
Bodemgezondheid binnen bedrijfssystemen, presentatie PPO, 2008
Bodemindicatoren voor het meten van bodemgezondheid, poster Plant Research International, 2009
Best Practices Bodembiodiversiteit, factsheet Masterplan Mineralenmanagement, 2013
Een gezonde bodem onder een duurzame samenleving, rapport RIVM, 2012
Bodemziekten, beeldenbank ziekten, plagen en onkruiden
Instrumentenkaart bodemkwaliteit, maatregelen, brochure LBI, 2006
Bodembeoordeling aan de hand van een kuil, brochure LBI, 2005

Video's

Bodem in Balans. Beter boeren met biodiversiteit in Drenthe YouTube
Bodemscan: instructie bodem beoordelen YouTube
Ondergrondverdichting: een onderschat probleem YouTube
Groei van maiswortels in de bodem, timelapse YouTube
Bosgrond, Timelapse YouTube
Regenwormen aan het werk, Timelapse YouTube

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Lees meer

Algemeen

Kennisontsluiting Bodembiodiversiteit voor adiviseurs, docenten en bedrijfsbegeleiders, PPO, 2013
Best Practices Bodembiodiversiteit, PPO, 2013
Benut het bodemleven, presentatie PPO, 2014
Meetset Bodembiodiversiteit, presentatie PPO, 2014
Herkenningskaart Meetset Bodembiodiversiteit, NMI/PPO-AGV, 2013

Chemisch

Bodemleven en nutriëntenlevering: chemisch, presentatie PPO, 2014
Herkenningskaart nutriëntenbeschikbaarheid, NMI/PPO-AGV, 2013

Fysisch

Bodemleven en bodemstructuur: fysisch, presentatie PPO, 2014
Herkenningskaart Bodemstructuur, NMI/PPO-AGV, 2013
Herkenningskaart Regenwormen, NMI/PPO-AGV, 2013

Biologisch

Bodemleven en Ziektewering Bodemweerbaarheid: biologisch, presentatie PPO
Herkenningskaart Bodemziekten en –plagen, NMI/PPO-AGV, 2013
Groenbemesters: maak de juiste keuze, artikel Akkerwijzer, juni 2017

Meer informatie

Bodembiodiversiteit: wat kan de praktijk ermee?, artikel Nieuwe oogst, 2012
Thema bodembiodiversiteit, Kennis Online, 2008
Zorg voor een gezonde bodem, poster PPO, 2010
Project Kennisontsluiting Bodembiodiversiteit, Kennisakker
Themadag beter bodembeheer: de diepte in, presentaties, 2017

Video

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Lees meer

Beheersing van bodempathogenen via bodemgezondheidsmaatregelen : Een overzicht van de beschikbare kennis voor een selectie van akkerbouwgewassen met hun bijbehorende bodemziekten, rapport Wageningen University & Research 2020
Begrijpen en sturen van bodemvitaliteit Dossier Wageningen UR
Effecten bodem- en structuurverbeteraars, eindrapportage Wageningen UR, 2016
Bodemgezondheid en ziektewering in biologische bedrijfssystemen
Actieplan aaltjesbeheersing: eindbrochure na acht jaar onderzoek en kennisverspreiding : feedback en resultaten
Weerbare bodem in het kader van functionele agrobiodiversiteit (FAB) : inventarisatie van bestaande methoden en werkplan
FAB en een weerbare bodem Brochure PPO AGV 2011
Dossier Informatiesysteem bodemmanagement Biokennis
Geïntegreerde gewasbescherming: weerbare bodem en gebruik van natuurlijke vijanden CLM
Begeleidende rapportage Schema Bodemplagen
Bodemziekten, Beeldenbank ziekten, plagen en onkruiden
Bogo-project 'Vitaal bodem-plant systeem'
Met een bladanalyse kan je de bodemanalyse fijnregelen, artikel Management&Techniek, 2017

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Bodemverbeteraars

Er zijn veel meststoffen, verbeteraars met micro-organismen of andere eigenschappen waarvan leveranciers beweren dat ze het bodemleven kunnen stimuleren. Ze zouden kunnen helpen de bodem gezond te maken en de structuur te verbeteren. Maar werkt het ook?

kennisdelen (bron usda gov)_9e80c5b5_239x159.jpg

Leermaterialen

Hoe beoordeel je een bodem? Hoe herken je met welke grondsoort je te maken hebt? En hoe weet je of je bodem gezond is. Voor het onderwijs zijn er verschillende leermaterialen beschikbaar.

Lectoraten bodemgezondheid

Drie lectoraten richten zich op een integrale aanpak van de bodem waarbij rekening wordt gehouden met de waarde van de bodem voor natuur, milieu, waterhuishouding, klimaat en welzijn van de mens.

Lees meer

De bokashi-hype ontrafeld : 10 vragen en antwoorden, Factsheet BVOR 2020
Bollentelers experimenteren met Bokashi, artikel Greenity november 2019
Inspiratiesessie 'Bodemverbeteraars: hoop of hype?' door Gera van Os, Kenniscentrum Agrofood en Ondernemen, 7 juni 2016
Effect van mycorrhiza op grasgroei: helpt het om schimmels en bacteriën aan de bodem toe te voegen?, artikel Ekoland, zomer 2018
Effect van mycorrhizaschimmels op grasgroei, artikel V-focus juni 2018
Biostimulanten: een overzicht, artikel Gewasbescherming juli 2018
Biostimulanten, presentatie Aad Termorshuizen mei 2018
Actief grondmanagement en juiste balans in de grond, daar draait het om’: Hartman over organische bemesting en biostimulanten: biologisch, reportage Onder Glas, augustus 2018
Effecten bodem- en structuurverbeteraars, eindrapportage Wageningen UR, 2016
Perspectief van bodemverbeteraars, artikel Kennisakker, mei 2016
Effect van toepassing effectieve micro-organismen in zomertarwe 2009, rapport Praktijkonderzoek Plant & Omgeving 2009
Handboek bodem en bemesting
Biostimulatoren, middelen en ziekteonderdrukking van Pythium in chrysant : indicatoren voor ziekteonderdrukking in de bodem rapport Wageningen UR Glastuinbouw 2014

Meer leermaterialen

Groot Bodem College: bodembiodiversiteit: doel of middel?, Gera van Os, Aeres Hogeschool Dronten, 2018
Leve(n) de bodem! De basis onder ons bestaan, Cahier Biowetenschappen en Maatschappij, oktober 2016
De Bodem leeft, module voor de lessen Natuur, Leven en Technologie (NLT) in VO, 2008
Zoekkaart bodemdieren, NIOO-KNAW, 2015
Dossier Bodem
Lespakket Gezond in de grond, (inloggen in de community Groen Kennisnet nodig)
Lespakket Bodemleven, Bekend maakt bemind, (inloggen in de community Groen Kennisnet nodig)
Bodemstructuur, Wikiwijs arrangement
Beoordelen profiel en perceel, Wikiwijs arrangement
Water Bodem Bemesting, Wikiwijs arrangement
Webquest Bodem en bemesting niveau 2
Webquest substraten bodem en bemesting Niveau 3/4
Werkboek voor 'van koploper tot peloton' Samenwerken naar een duurzame bedrijfsvoering met effectief mineralenmanagement
Cursus bodem
Bodem van Nederland, Wikiwijs
Leermaterialen bodem en bemesting, onderdeel van Wiki-arangement 4 Groen
Acht kennisclips Bodem en Water als duurzame productiefactoren voor akkerbouw en veehouderij
Werkpakket bodemerosie, lesmateriaal Prosensols, 2010

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Meer over de lectoraten

Er zijn drie lectoraten die zich richten op bodemgezondheid:

Lectoraten

Lectoraat Duurzaam Bodembeheer, Aeres Hogeschool
Lectoraat Duurzaam Bodembeheer, Hoegeschool Van Hall Larenstein
Lectoraat Gezonde plant op een vitale en duurzame bodem, HAS Hogeschool

Lectoraat Duurzaam Bodembeheer Aeres Hogeschool

Aeres Hogeschool wil met het lectoraat duurzaam bodembeheer naar een hoger plan brengen door ontwikkeling van toegepaste kennis en innovaties. Lector is Dr. Gera van Os.

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Lectoraat Duurzaam Bodembeheer Hogeschool Van Hall Larenstein

Het lectoraat Duurzaam Bodembeheer van Hogeschool Van Hall Larenstein werkt samen met leden van het Kennisconsorium Bodem aan toegepast onderzoek naar de ecosysteemdiensten van een gezonde bodem. Het lectoraat werkt zo aan een toekomstbestendige landbouw. Lector is Emiel Elferink.

Meer informatie

Publicaties van dit lectoraat

Lectoraat Gezonde plant op een vitale en duurzame bodem, HAS Hogeschool

Dit lectoraat richt zich op de interactie tussen plant en bodem, waarbij de focus vooral ligt op de interactie tussen de bodembiologie en de plant en het gebruiken van deze interactie om de bodem vitaler en duurzamer te maken. Lector is Judith van de Mortel.

Meer informatie

Lectoraat Gezonde plant op een vitale en duurzame bodem. HAS Hogeschool

Organisaties

Beter bodembeheer, website Beter Bodembeheer, bundelt alle kennis uit het onderzoek over duurzaam bodembeheer in de landbouw op één plek
Bodemacademie
Nutriënten Management Instituut NMI, Soil for Life

Actueel

Recente nieuwsberichten van Groen Kennisnet over bodemgezondheid

Recente publicaties

Filmpjes

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Meer organisaties

Beter bodembeheer, website Beter Bodembeheer, bundelt alle kennis uit het onderzoek over duurzaam bodembeheer in de landbouw op één plek
Bodemacademie
Nutriënten Management Instituut NMI, Soil for Life
Databank meststoffen
Mestportaal
CLM , website met thema Bodem en Water
2015 Jaar van de bodem , website
Bodemziekten, beeldenbank ziekten, plagen en onkruiden

Meer actualiteit

Recente nieuwsberichten van Groen Kennisnet over bodemgezondheid

Meer over bodemgezondheid op Groen Kennisnet

Recente publicaties

Meer publicaties over bodemgezondheid

Meer filmpjes

Filmpjes Bodemgezondheid

Meer filmpjes in de YouTube-playlist bodemgezondheid

Laatste wijziging aan dit dossier:

5 september 2019

(Bron foto: Jan Nijman)