Dossier
Kringlooplandbouw
In de visie van de rijksoverheid moet Nederland in 2030 voedsel duurzaam produceren. De landbouw moet dan werken volgens de principes van kringlooplandbouw waarbij niets verspild wordt en waar reststromen maximaal worden ingezet.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Bij kringlooplandbouw gaat het om het optimaliseren van het bedrijfsrendement waarbij je zo veel mogelijk gebruik maakt van eigen resources in evenwicht met en met respect voor de natuurlijke omgeving (bodem- lucht- water- en natuurkwaliteit, landschappelijke waarde, klimaat en dierenwelzijn).
Erisman en Verhoeven 2019
Beleid
In de kringlooplandbouw wordt in de visie van de minister zo zuinig mogelijk omgegaan met de beperkte ruimte en grondstoffen. Akkerbouw, veehouderij en tuinbouw gebruiken daarom grondstoffen uit elkaars ketens en reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie en voedingsketens. Er komt zo min mogelijk afval vrij en de uitstoot van schadelijke stoffen is zo klein mogelijk
Actueel
Recente berichten Groen Kennisnet
Bodemkwaliteit
De bodemstrategie vormt de basis voor het realiseren van kringlooplandbouw. Het doel van het Nationaal Programma Landbouwbodems, zoals beschreven in die strategie, is dat in 2030 alle landbouwbodems duurzaam worden beheerd. Een duurzaam beheerde bodem is de basis voor een goede waterkwaliteit, biodiversiteit en het draagt met de vastlegging van koolstof bij aan de klimaatopgaven.
Lees meer
In een stelsel van kringlooplandbouw gebruiken akkerbouw, veehouderij en tuinbouw in de eerste plaats grondstoffen uit elkaars ketens en reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie en voedingsketens. Die circulaire ketens kunnen verschillend zijn ingericht: binnen een bedrijf, een regio, Nederland of grensoverschrijdend. Het motto is: lokaal wat kan, regionaal of internationaal wat moet. Resten uit de agrarische sector en de voedselketen (gewasresten, voedselresten, procesafval, mest, compost) worden opnieuw benut of verwerkt tot nieuwe (hulp)producten.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Binnen kringlooplandbouw kun je verschillende themas' onderscheiden:
- Bodemkwaliteit, als basis voor de kringlooplandbouw;
- Bemesting, met circulaire grondstoffen;
- Diervoeding, met circulaire grondstoffen;
- De verbinding met klimaat, als belangrijke randvoorwaarde;
- De verbinding met biodiversiteit, als belangrijke randvoorwaarde;
- De verbinding met de consument, als belangrijke randvoorwaarde.
Maar er zijn meer aspecten belangrijk zoals het gebruik van zij- en reststromen voor de bio-economie, het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, antibiotica en diergeneesmiddelen; waterkwaliteit en -kwantiteit beheer; vernieuwing van verdienmodellen voor boeren en de keten; borging van voedselveiligheid en uitbraak van ziektekiemen etc.
Publicaties
- Landbouw, natuur en voedsel: waardevol en verbonden: Nederland als koploper in kringlooplandbouw, Visiedocument LNV september 2018
- Voedselbeleid in transitie : inzicht in belemmeringen voor kringlooplandbouw, rapport Wageningen Economic Research 2019
- Goed boeren kunnen boeren niet alleen, Rapport Taskforce verdienvermogen kringlooplandbouw oktober 2019
- Het bewerkstelligen van een transitie naar kringlooplandbouw, notitie Wageningen University & Research 2019
- Samen de kringlopen sluiten, artikel Wageningen World december 2019
- Kringlooplandbouw en de wetten van de economie, blog Wageningen University & Research juni 2019
- Realisatieplan Visie LNV: Op weg met nieuw perspectief, Ministerie van LNV – juni 2019
- Nederland als koploper in kringlooplandbouw : vraagt om kennis en innovatie met impact! LNV-ambtelijkwerkdocument juni 2019
- De beleving van de transitie naar kringlooplandbouw, onderzoeksrapport Motivaction Intenational B.V juni 2019
- Verslag van een dialoog over biodiversiteit en kringlooplandbouw, april 2019
- Advies opzet monitoring en evaluatie kringlooplandbouw Notitie Wageningen University & Research 2018
- Technische Briefing Kringlooplandbouw, Wageningen University & Research 2019
- Van marge naar mainstream: Kringlooplandbouw in Noord-Nederland, WUR, Boerenverstand & ETC 2019
- Import en export van het Nederlandse agrocomplexen de impact van kringlooplandbouw, rapport Wageningen Economic Research 2019
- Belemmeringen in de mestwetgeving die de omslag naar kringlooplandbouw afremmen, Wageningen University & Research 2019
- Kringlooplandbouw in de praktijk, Analyse en aanbevelingen voor beleid, rapport LBI 2019
- Hoe sluiten we de kringlopen?: vijf experts geven invulling aan landbouwvisie regering, artikel Resource, oktober 2018
- Circularity in agricultural production, Mansholt Lecture Wageningen University & Research 2018
- Meer publicaties over kringlooplandbouw
Links
- Kringlooplandbouw.nl, website
- Kringlooplandbouw, dossier Wageningen University & Research
- Kringlooplandbouw blog, Wageningen University & Research
Meer actualiteit
Recente berichten Groen Kennisnet
Meer over bodemkwaliteit
Het areaal landbouwgrond in Nederland bedraagt ongeveer ongeveer 1,85 miljoen hectare, dat is ongeveer de helft van de totale oppervlakte grond in Nederland. Behoud en verbetering van de bodemkwaliteit zijn van groot belang z om de hoogwaardige agrarische productie in Nederland op de lange termijn te kunnen handhaven. Daarnaast is versterkign van de bodemkwaliteit van belang voor maatschappelijke opgaven:
- klimaatopgave: meer koolstofvastlegging;
- klimaatadaptatie: betere waterbuffering bij extreme droogte en neerslag;
- betere waterkwaliteit: reinigend vermogen van de bodem;
- grotere biodiversiteit: ondergrondse biodiversiteit is mede bepalend voor de bovengrondse biodiversiteit.
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Publicaties
- Nationaal programma landbouwbodems, kamerbrief Minister LNV 25 april 2019
- Brief Bodemstrategie Tweede Kamer, kamerbrief Minister LNV 23 mei 2018
- Naar een Actieagenda voor Duurzaam Agrarisch Bodembeheer, brochure Wageningen Research december 2018
- Prikkels voor duurzaam bodembeheer in de Nederlandse landbouw, Naar een betere balans tussen voedselproductie en andere ecosysteemdiensten van de bodem, rapport Wageningen Environmental Research december 2018
- Instrumenten voor duurzaam bodembeheer, rapport Wageningen University & Research, 2018
- Publicaties over duurzaam bodembeheer
- Kringloop sluiten door gras te telen: serie kringlooplandbouw in de praktijk: de bodem, artikel Veeteelt, oktober 2018
Dossiers Groen Kennisnet
Emissies
De uitstoot van schadelijke stoffen moet zoveel mogelijk beperkt worden, dat kan gaan om broeikasgassen, meststoffen of chemische bestrijdingsmiddelen. Om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen, moet de Nederlandse landbouw moet de uitstoot van broeikasgassen verminderen.
Daarnaast wil de overheid dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zo veel mogelijk wordt beperkt. In 2030 moet de land- en tuinbouw betaan uit een duurzame productie met weerbare planten en teeltsystemen, waardoor ziekten en plagen veel minder kansen krijgen.
Mestbeleid
In de kringlooplandbouw gaat het om behoud van nutriënten in het voedselsysteem: de nutriëntenkringloop. Nutriënten zijn nodig om voeding te geven aan mens, dier en plant. Emissies en afval vormen de belangrijkste verliezen van nutriënten. Emissie- en afvalreductie is ook nodig om de druk op de leefomgeving te verminderen.
Herziening van het mestbeleid moet er toe leiden dat nutriënten in mest goed worden benut. Dit is cruciaal voor het behalen van waterkwaliteitsdoelen, maar biedt ook kansen voor bodemverbetering.
Diervoeders
Om de voer-mestkringloop in 2030 meer gesloten te krijgen, moeten je voeders en meststoffen hergebruiken, anders gebruiken of efficiënter gebruiken. Daarbij kun je ook reststoffenvan van de oogst, van de veehouderij of van humane consumptie beter gebruiken.
Omdat Nederland voor ongeveer driekwart van de behoefte aan plantaardige eiwitten afhankelijk is van invoer, is het nodig dat boeren zelf meer eiwitrijke gewassen gaan telen en dat er alternatieve eiwitbronnen en technologieën worden ontwikkeld.
Meer over emissies
Broeikasgassen
Het klimaatakkoord geeft een belangrijke impuls aan de overgang naar kringlooplandbouw. In het Klimaatakkoord staan de ambitieuze doelen. Nederland moet de uitstoot van CO₂ in 2030 verminderen van ruim 220 miljoen ton per jaar (1990) naar 113 miljoen ton. Ook voor de landbouw is er een opgave om de uitstoot van broeiksasgassen zoals CO₂ methaan en lachgas te verminderen. In 2030 moet er een balans zijn tussen de uitstoot van broeikasgassen aan de ene kant en de vastlegging van broeikasgassen en productie van hernieuwbare energie én biomassa aan de andere kant.
In het klimaatakkoord zijn afspraken gemaakt over
- afname van methaan in de melkvee- en varkenshouderij;
- afname van broeikasgassen in de glastuinbouw;
- afname van emissies in landgebruik (veenweide, landbouwbodems en natuur en bos).
Publicaties over klimaat
- Klimaatakkoord, Rijksoverheid juni 2019
- Doorrekening ontwerp-Klimaatakkoord, Centraal Planbureau maart 2019
- Effecten ontwerp Klimaatakkoord, Planbureau voor de Leefomgeving, mei 2019
Dossiers Groen Kennisnet
- Veehouderij en luchtkwaliteit
- Veldemissies
- Klimaat en energie in de Agrosectoren
- Milieukansen van melkveehouderij
Gewasbescherming
De ‘Toekomstvisie Gewasbescherming 2030’,is een gezamenlijk document van de rijksoverheid en belanghebbenden. De ambitie is dat de land- en tuinbouw in Nederland in 2030 bestaat uit een duurzame productie met weerbare planten en teeltsystemen, waardoor ziekten en plagen veel minder kansen krijgen en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zo veel mogelijk kan worden voorkomen. Bij gebruik van gewasbescherming, gebeurt dit als geïntegreerde gewasbescherming, meet nagenoeg geen emissies of residuen.
Publicaties gewasbescherming
- Toekomstvisie gewasbescherming 2030, rapport rijksoverheid april 2019
- Visie bloembollensector ‘Op naar een Vitale Teelt in 2030’, KAVB, 2017
- Ambitie plantgezondheid 2030: gezonde teelt, gezonde toekomst, brochure LTO Nederland, 2017
Dossiers Groen Kennisnet
Meer over mestbeleid
De minister van LNV heeft het initatief genomen voor een fundamentele herbezinning van het mestbeleid. Dat moet de transitie naar kringlooplandbouw ondersteunen. Zo zal dit beleid ertoe moeten bijdragen dat nutriënten in mest goed worden benut. Dit is cruciaal voor het behalen van waterkwaliteitsdoelen, maar biedt ook kansen voor bodemverbetering. De herziening van het mestbeleid wordt opgepakt in samen hang met aandachtsgebieden als bodem, klimaat, mestmarkt en biodiversiteit.
Publicaties
- Maatregel op de Kaart: Kansrijke landbouwmaatregelen per perceel voor schoner grond- en oppervlaktewater, artikel H2O 2020
- Antimicrobiële resistentie en residuen van diergeneesmiddelen (antibiotica) in een circulaire veehouderij Tegengaan van verspreiding via mest en milieu, rapport Wageningen Livestock Research november 2019
- Quickscan: belemmeringen in de mestwetgeving die de omslag naar kringlooplandbouw afremmen : Notitie opgesteld op verzoek van de vaste commissie voor LNV, Wageningen University & Research 2019
- Herbezinning Mestbeleid: startbijeenkomst 12 dec 2018 Infographic
- Voortgang en resultaten diverse onderwerpen mestbeleid, kamerbrief 3 april 2019
- Aanpak herbezinning mestbeleid, Kamerbrief Minister Schouten, 23 oktober 2018
- Mest, een waardevolle grondstof, brochure Wageningen Livestock Research 2019
- De betekenis van mestverwerking in een circulaire economie, rapport Wageningen Economic Research 2019
- Mestproductie door de veestapel, 1986-2017, Compendium voor de leefomgeving 2018
- Herbezinning mestbeleid, website
- Belemmeringen in de mestwetgeving die de omslag naar kringlooplandbouw afremmen, Wageningen University & Research 2019
- Van rotte mest naar rijpe mest: serie kringlooplandbouw in de praktijk: mest, artikel Veeteelt, november 2018
- Strategiekaart kunstmestarm Boeren, Praktijknetwerk Kunstmestloos Boeren op Veen en Klei 2011
Dossiers Groen Kennisnet
Meer over diervoeders
De EU en Nederland zijn voor ongeveer driekwart van hun behoefte aan plantaardige eiwitten afhankelijk van invoer. Het grootste deel hiervan wordt gebruikt voor diervoeder om dierlijke eiwitten te produceren. Deze situatie is uiteindelijk niet houdbaar vanwege onder andere de grote vraag naar plantaardig eiwit elders in de wereld. Daarom is het nodig dat we in Nederland en elders in Europa zelf meer eiwitrijke gewassen gaan telen en dat we alternatieve eiwitbronnen en technologieën gaan ontwikkelen.
Daarnaast zijn isecten, schimmels en bacteriën onderschatte nieuwe eiwitbronnen. Ze kunnen gemakkelijk groeien op reststromen die voor mens en dier ongeschikt zijn.
Zeewier heeft de potentie dé duurzame eiwitbron van de toekomst te worden: het gehalte aan hoogwaardige eiwitten is hoog en concurreert niet met schaarse landbouwgrond.kringl
Publicaties
- Kringlooplandbouw is streven naar optimale voerefficiëntie, bericht Verantwoorde Veehouderij 18 november 2019
- Peer review Nederlandse beschikbaarheid en vraag naar voedsel, veevoer en biomassa voor non-food in 2030 en 2050, rapport Wageningen Food & Biobased Research, januari 2019
- Welke mogelijkheden zijn er in Nederland om meer diervoeders te produceren? rapport WUR Livestock Research oktober 2019
- Kansrijke eiwitgewassen Eindrapportage veldproeven 2018, rapport Louis Bolk Instituut 2019
- Eerst ruiken, voelen en kijken,dan pas rekenen, serie kringlooplandbouw in de praktijk: voer, artikel Veeteelt, februari 2019
- Fokken op een bedrijfsspecifieke koe : serie kringlooplandbouw in de praktijk : de koe. artikel Veeteelt april 2019
- Kansen in feed voor reststromen, artikel Food & Nutrition, april 2017
- Verbeteren ruwvoerproductie met de Ruwvoerscan, artikel V-focus, 2016
- Eigen eiwit in opkomst : alternatieve eiwitbronnen, artikel Veeteelt, november 2017
- Interesse in lokaal geteelde soja neemt toe: veredeling sojarassen vraagt aandacht, artikel Akker magazine, 2016
- Hoogwaardig eiwit oogsten van eigen bodem, artikel Veeteelt, september 2012
- Naar 100% regionaal eiwit: kansen en knelpunten voor eiwitrijke veevoergrondstoffen, rapport Raad voor Regionaal Veevoer, 2016
- Insecten in veevoer: 'onbekend maakt onbemind', artikel Pluimveeweb, april 2017
- Doorbraak moet nog komen: insecten in veevoer, artikel V-focus, 2015
Dossiers Groen Kennisnet
Video's
Meer video's
- Grutsk (Fries voor Trots) op mijn bedrijf
- Minder kunstmest & krachtvoer voor minder stikstofuitstoot !
- Kringlooplandbouw in Oost-Nederland
- Omslag naar kringlooplandbouw | Voorbeelden uit het veld
- Verslag demodag: Kringlooplandbouw van bodem tot voer tot melk
- Akkerbouw | Duurzaam bodembeheer
- 'Ultieme kringlooplandbouw' in Halle: varkens eten onverkoopbare zonnebloemen
- WUR onderzoekt kringlooplandbouw op natuurboerderij Eytemaheert
- Kringlooplandbouw: Via small wins naar een toekomstbestendige kringlooplandbouw | WUR
- Kringlooplandbouw akkerbouw Rabobank
Meer publicaties
- Het goud op de mesthoop
- KringloopWijzer : voordeel voor melkveehouder en natuur
- Samen tegen voedselverspilling : Programmeringsstudie voor de kennis en innovatie agenda
- Een natuurlijkere toekomst voor Nederland in 2120
- Op naar precisielandbouw 2.0 : eindrapport PPS PL2.0 2015-2019 topsectorproject AF-14275
- Programmeringsstudie Smart Technology in Agro-Horti-Water-Food
- Naar een actieagenda voor duurzaam agrarisch bodembeheer
- Voortgang Aanpak Stikstofproblematiek
- Brabants Actieplan Stikstof : Van een Problematische Aanpak naar een Progressieve Aanpak!
- MeerWaarde met Duurzame Energieopwek : Kansen en noodzakelijke veranderingen voor meervoudig ruimtegebruik bij hernieuwbare energieopwekking : themanummer klimaatopgave, energietransitie en landschap
Foto's: Shutterstock en Pixabay
Laatste wijziging aan dit dossier:
26 november 2019