Effecten van octrooien op planten
Al jaren loopt er een debat over octrooirecht en het kwekersrecht. Het kwekersrecht kent een kwekersvrijstelling. Veredelaars kunnen rassen gebruiken voor verdere veredeling. Maar als er een octrooi is aangevraagd op plantaardig materiaal, wordt de toegang op eigenschappen bemoeilijkt. Veel Nederlandse veredelaars en de Nederlandse overheid willen daarom dat er in het het octrooirecht een uitgebreide veredelingsvrijstelling komt. Maar binnen de Europese Commissie is hiervoor geen draagvlak onder andere lidstaten, zo blijkt uit de kamerbrief over octrooirecht en kwekersrecht die staatssecretaris Martijn van Dam op 22 juni stuurde.
Discussie
Om de discussie over het kwekersrecht vlot te trekken, organiseerde de Nederlandse overheid, met de EU op 18 mei in Brussel een symposium over de octrooiwetgeving. Tijdens dat symposium werden veel oplossingen verkend. Eurocommissaris Elżbieta Bieńkowska zei er dat ze snel een oplossing wil bieden door nog dit jaar een interpretatieve verklaring te geven van de Biotechnologierichtlijn op het gebied van de octrooieerbaarheid van planteneigenschappen.
Om het pleidooi te onderbouwen heeft het ministerie van EZ opdracht gegeven voor twee onderzoeken over het octrooieren van natuurlijke eigenschappen in de plantenveredeling. De discussie gaat in veel gevallen over de 'native traits', de natuurlijke eigenschappen die in planten aanwezig zijn. Die zou je niet moeten kunnen octrooieren. Het tweede onderzoek richtte zich op de gevolgen van het invoeren van een uitgebreide veredelingsvrijstelling voor sectoren buiten de landbouw, zoals de farmaceutische industrie, biobased economy en de chemie.
400 octrooiaanvragen
Van het eerste onderzoek, dat door Wageningen UR is uitgevoerd, verscheen in mei het rapport 'Intellectuele eigendomsrechten en “native traits” (“natuurlijke eigenschappen”) in de plantenveredeling'. Dat rapport geeft een overzicht van octrooiaanvragen in de plantenveredeling. Het grootste deel van de octrooien (>90%) is gerelateerd aan genetische modificatie. De onderzoekers hebben 400 aanvragen bekeken. Er zijn octrooien aangevraagd voor met name landbouwgewassen als maïs, tarwe, koolzaad, zonnebloem en soja, en in groentes als tomaat, komkommer, paprika, sla en kool. De gepatenteerde eigenschappen zijn kwaliteitseigenschappen (samenstelling van bijvoorbeeld vetzuren, zetmeel of ander stoffen), ziekte- en plaagresistentie en eigenschappen voor het maken van hybride rassen.
De onderzoekers benadrukken dat plantmateriaal niet onder een octrooi kan vallen. Het octrooi richt zich op de eigenschappen. Veredelaars kunnen in principe plantenmateriaal blijven gebruiken mits die geen gepatenteerde eigenschappen bevatten. Het mogelijke effect van een octrooi op de toegankelijkheid en het gebruik van plantmateriaal is uiteindelijk alleen juridisch vast te stellen, zo concludeert het rapport.
Gevolgen
Het tweede onderzoek, dat is uitgevoerd door SEO, verkende de gevolgen van een uitgebreide veredelingsvrijstelling voor sectoren buiten de landbouw. Octrooihouders in bijvoorbeeld de chemie vrezen dat met zo'n vrijstelling de biotechnologierichtlijn opengebroken wordt. Ook is onzeker wat de scope van de uitgebreide veredelingsvrijstelling zou zijn: zou het ook gelden voor biologisch materiaal zoals menselijke cellen en algen? Ze verkenden mogelijke gevolgen via literatuuronderzoek en interviews. De antwoorden van hun respondenten waren zeer divers, zo blijkt uit het rapport 'Effecten buiten de landbouw van een uitgebreide vrijstelling in het octrooirecht'. De onderzoekers vinden daarom dat het moeilijk is harde uitspraken te doen.
(Bron foto: Thinkstock)