Erfgoed-, natuur- en milieuzorg: boer aan zet

Een vraag die vele organisaties bezighoudt. Zo is door de Dienst Landelijk Gebied (DLG) in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderzocht welke (financiële) kansen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) biedt voor provincies, agrariërs en cultuurlandschappelijk erfgoed. In de quick scan Kansen voor cultuurlandschappelijk erfgoed in het GLB staan de uitkomsten van het onderzoek.

Postzegel- en pseudonatuur

Daarnaast sloegen natuurorganisaties de handen ineen en presenteerden zij het visiedocument Naar een écht groen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. In het document worden diverse voorstellen gedaan. Denk aan: concentreer Ecological Focus Area’s (EFA) in brede randen of blokken van het land/realiseer niet overal losse ‘postzegels’. Ontraden wordt te werken met pseudonatuur zoals groenbemesters, snelgroeiend hout en vanggewassen. (Zie betreffende het laatste ook het Groen Kennisnet-artikel Gewassenlijst voor bouwlandvergroening bekend*).

De visie kent drie uitgangspunten: vergroening gaat verder dan de basisvoorwaarden waar iedere agrariër aan moet voldoen, betaal de boer voor publieke diensten op het gebied van natuur, milieu en landschap en subsidieer alleen maatregelen waarvan aangetoond is dat ze werken voor natuur, milieu en landschap.

Aan het einde van het document is te lezen: 'De landbouw leunt zwaar op financiële ondersteuning door Europese burgers. [...] Bij een greenwashing van het GLB die weinig om het lijf heeft, zal de publieke steun voor landbouwsubsidies snel verder afbrokkelen'.

Cultuurlandschap

De DLG stelt op haar beurt in de quickscan dat de agrarische sector de belangrijkste eigenaar en beheerder van het cultuurlandschap is, ‘inclusief de daarin gelegen landschapselementen, archeologische vindplaatsen en historische gebouwen’. Gekeken is of de zorg voor erfgoed deel kan uitmaken van agrarische bedrijfsvoering en of dit een extra onderdeel kan worden van het (gefinancierde) overheidsbeleid. De onderzoekers stellen drie pilots voor, uit te voeren in Noord-Friesland, de Noordoostpolder Schouwen-Duiveland (Zeeland).

Europees landbouwbeleid

De agrarische sector wordt, via wetgeving en subsidiëring, reeds gestimuleerd deze erfgoedwaarden in te passen in de bedrijfsvoering, meldt DLG. De invoering van het Europese GLB vormt een nieuwe dimensie. In de quick scan wordt kort uiteengezet op welke twee pijlers het GLB berust. ‘Bij pijler 1 zijn er kansen voor cultureel erfgoed door de ‘vergroeningseisen’ die aan de inkomensondersteuning vanuit Europa worden gesteld. Bij pijler 2 in het plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) is natuur en landschap (zoals afgesproken in het natuurpact) een belangrijk item’.

Kansen provincies en boeren

Uit de quick scan blijkt dat de kansen voor cultuurlandschappelijk erfgoed vooral liggen bij Ecological Focus Area’s (EFA) van akkerbouwers en minder/niet bij de veehouderijsector. Deze kansen kunnen, volgens de onderzoekers, nog worden vergroot door de pijlers van het GLB te koppelen. Per doel(groep) wordt in de quickscan uiteengezet welke winsten te behalen zijn:

• Provincies: realisatie van groen/blauwe doelen met pijler 1 geld uit POP3, besparing beheergeld, vergroeningspremie uit Brussel naar de lokale boeren, gebiedsontwikkeling bottum-up en goede mogelijkheid koppeling aan overige provinciale doelen (maar ook met gemeentelijke en waterschapsdoelen)
• Akkerbouwers: voldoen aan de ‘vergroeningseis’ en waarmee ontvangst van basispremie, kan sturen op inpasbaarheid vergroening in bedrijfsvoering en makkelijker realiseren vergroening
• Cultuurlandschappelijk erfgoed: koppelen van landschap aan biodiversiteit, collectieve aanpak met versterking van patronen en structuren, samenwerking van boeren in collectieven met andere partijen (ecologie, water, erfgoed etc.) en invulling van EFA’s met mogelijkheid van lokaal maatwerk

* De gewassenlijst, zoals meegedeeld in een kamerbrief van 25 juni 2014, is inmiddels aangepast: zo is -bijvoorbeeld- medegedeeld dat voor vanggewassen een 'algemene openstelling' komt.

(Bron foto: Pixabay)