Nieuws

Ontwikkeling in antibioticagebruik en resistentieontwikkeling

In een reeks van artikelen belicht Infectieziektenbulletin van het RIVM de ontwikkeling van antibiotica. De ontdekking van die middelen zorgden dat ziekteverwekkende bacteriën bestreden konden worden, maar antibioticaresistentie vormt nu een bedreiging voor de gezondheid.

De Schotse arts Alexander Fleming ontdekte in 1928 bij toeval penicilline, het eerste antibioticum. Vanaf dat moment hoefden mensen niet meer dood te gaan aan infecties door bacteriën. Zijn vondst luidde een nieuw tijdperk in, zo begint het infectieziektenbulletin van het RIVM dat in november verscheen. Na penicilline werden nog diverse andere antibiotica ontdekt. De middelen zorgen ervoor dat complexe chirurgie mogelijk is. En in de veehouderij worden antibiotica ook veelvuldig toegepast.

Antibioticaresistentie

Maar er zit ook een keerzijde aan het gebruik van antibiotica. Bacteriën worden in toenemende mate resistent tegen antibiotica. In het infectieziektenbulletin wordt in een reeks van artikelen aandacht besteed aan antibiotica: resistentieontwikkeling, het gebruik in de veehouderij en de aanpak van de MRSA-bacterie die resistent is tegen de meest gebruikte antibiotica.

Het eerste artikel 'Antibiotica: toen, nu en straks' belicht de ontwikkeling van het gebruik van antibiotica in medische toepassingen en gaat met name ook in op de toenemende resistentie. Het is een wereldwijd probleem, aldus het bulletin. De resistente bacteriën kunnen mogelijk leiden tot een groter aantal extra sterfgevallen.

Het artikel 'Transmissie van ESBL-producerende Enterobacteriaceae tussen dieren en mensen' gaat met in op bacteriën die het enzym extended-spectrum β-lactamase (ESBL) produceren. Deze enzymen kunnen bepaalde antibiotica inactiveren. Die ESBL-producerende bacteriën zijn een belangrijke oorzaak van ziekenhuisinfecties. Die bacteriën kunnen zich verspreiden binnen ziekenhuizen, maar ook de veehouderij kan een rol spelen bij de verspreiding.

Veehouderij

Daarom besteedt het bulletin ook uitvoerig aandacht het gebruik van antibiotica in de veehouderij. Antibiotica zijn in de veehouderij niet allen curatief gebruikt om infecties tegen te gaan, maar ze werden ook preventief ingezet. Gebruik van antibiotica leidde immers tot snellere groei. En veelgebruik van antibiotica leidt tot resistentie is de gedachte. In de twee artikelen 'Leidt afname van antibioticagebruik bij dieren tot minder resistentieproblemen bij mensen?' en 'De gevolgen van veterinair gebruik van antibiotica' gaat het bulletin in op de gevolgen van het antibioticagebruik in de veehouderij.

Duidelijk is dat het gebruik van de antibiotica in de veehouderij fors gedaald is. In 2016 was die daling ruim 64% ten opzichte van het peiljaar 2009. Het gebruik in 2016 is dus ongeveer een derde van wat het in 2009 was. De Nederlandse veeteeltsector heeft de afgelopen jaren grote inspanningen verricht om het antibioticagebruik terug te dringen. Het gevolg is in ieder geval dat er de bacterie Escherichia coli, die gebruikt wordt als indicatororganisme, minder resistentie laat zien tegen antibiotica. Toch zijn de zorgen nog niet weg. Veehouders, of mensen die veel in contact met vee komen, worden als risicogroep beschouwd, zo is te lezen in 'V-MRSA-dragerschap en het dagelijks leven van veehouders'.

MRSA

De Meticillineresistente Staphylococcus Aureus, kortweg MRSA, is een bacterie die resistent is tegen de meest gebruikte antibiotica. Mensen die in contact met vee zijn geweest, kunnen drager zijn van deze bacterie. Daarom zijn veehouders een risicogroep. Ziekenhuizen testen mensen op het dragerschap van MRSA, zo nodig worden patiënten in isolatie gehouden. In het artikel 'Mythes en missers over MRSA' wordt onderzoek beschreven naar de impact van MRSA-dragerschap op dagelijks leven.

In het artikel 'Van ‘vreemde vogels’ en vogelgriep' tenslotte wordt ingegaan op de One Health-benadering, een benadering waarbij het gaat om samenwerking tussen experts uit de humane-, publieke- en veterinaire gezondheidszorg. Die samenwerking is cruciaal om infectieziekten te kunnen aanpakken, zeker als het om zoönosen gaat, ziekten die van dier op mens kunnen overgaan.

(Bron foto: Shutterstock)

Publicaties

(8)