Nieuws

Stop de vervlakking van het landschap

Kleine landschapselementen, die een belangrijke graadmeter zijn voor de staat van het landschap, staan onder druk. Wil je de vervlakking van het landschap stoppen dan is integrale aanpak nodig.

Het landschap is een optelsom van verschillende elementen natuur en cultuur in een specifieke samenhang. Landschapselementen als sloten, houtwallen, houtsingels, bosjes of vennetjes, geven het landschap een identiteit. En de relatie met de mens is essentieel. Zonder de menselijke invloed heb je geen landschap. Grondsoorten spelen een rol bij de typering van het landschap. Een veenkoloniaal landschap vertoont andere kenmerken dan het landschap op zeeklei of zandgrond.

Schaalvergroting

De diversiteit in landschappen is groot, maar sinds 1900 zien we een vervlakking van het Nederlandse landschap optreden, schrijft Vakblad Natuur Bos Landschap in het artikel 'De staat van het landschap'. Het is het eerste artikel in het themanummer over landschappen. Schaalvergroting in de landbouw, introductie van kunstmest en economische ontwikkeling hebben een grote invloed op het landschap. Specifieke kenmerken verdwijnen meer en meer, betogen de schrijvers van het artikel. Er vindt vervlakking van het landschap plaats.

Landschapselementen

Dat landschappen onder druk staan, blijkt uit de inventarisatie door Landschappen NL die in honderd steekproefgebieden alle kleine landschapselementen inventariseert en beoordeelt. In het landelijk Meetnet Agrarisch Cultuurlandschap zijn ruim 50.000 landschapselementen opgenomen. Daarvan is 12% om verschillende redenen bedreigd: ze zijn verwaarloosd of komen in de verdrukking. En bijna 60% van die landschapselementen heeft een matige of slechte gesteldheid. Kleine landschapselementen staan onder druk, is de conclusie.

Landbouw

Er zijn wel mogelijkheden om de achteruitgang van het landschap tegen te gaan. Het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) zou perspectief kunnen bieden, schrijven de auteurs, maar de uitvoering ervan blijkt toch lastig. Uit de landbouwsector zelf komen ook initiatieven. Zo keert Friesland Campina enkele centen per liter boven de reguliere melkprijs aan boeren die landschapselementen beheren in het programma 'Foqus planet'. Ook Natuurinclusieve Landbouw kan bijdragen aan behoud van het landschap. In het artikel 'Natuurinclusieve landbouw op waarde gezet' schrijft het vakblad dat boeren in een coöperatie een landschapsontwikkelplan kunnen opstellen.

Landschapsobservatorium

In 2000 heeft de Raad van Europa de Europese Landschapsconventie opgesteld. Daarin staat dat elke burger het recht heeft op een kwalitatief hoogwaardig landschap in de leefomgeving. Dat brengt met zich mee dat overheden een zorgplicht voor het landschap hebben. Voortvloeiend uit die conventie is een ‘Landschapsobservatorium’ opgericht dat een bijdrage kan leveren aan het volgen van de kwaliteit van het landschap. Op de website landschapsobservatorium.nl worden waarnemingen over het landschap verzameld.

Landschapskennis

Meer kennis over het landschap vind je op het Landschapsportaal landschapinnl.nl van De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Je vindt er bijvoorbeeld kennis over cultuurhistorische aspecten van het landschap. Zo is er een GIS-bestand beschikbaar over cultuurhistorisch groen landschappelijk erfgoed.

Het artikel besluit met aandacht voor het overheidsbeleid. Veel beleid is gedecentraliseerd en ondergebracht bij provincies. Maar wil je landschap behouden, dan is integraliteit en samenwerking noodzakelijk, aldus de auteurs. Dat betreft niet alleen het beleid, maar ook het beheer. In de huidige samenleving is het beheer van landschap een gezamenlijk opgave voor terreinbeherende organisaties, particuliere eigenaren, agrariërs, burgers en bewoners.

(Bron foto: Pixabay)

Publicaties

(5)