Dossier
Klimaatverandering
Het klimaat verandert. De klimaatverandering wordt bestudeerd, maar er wordt ook gewerkt aan oplossingen zowel bij de oorzaken als bij het opvangen van de gevolgen van de klimaatverandering. Het onderzoek heeft duizenden publicaties opgeleverd. Een selectie vind je in dit dossier, maar via links kun je ook alle publicaties per thema vinden.
Oorzaken
Klimaatverandering is niet nieuw. Zo heeft de verplaatsing van continenten door de honderden miljoenen jaren heen invloed had op de temperatuur op aarde. De verschuivingen veroorzaakten bijvoorbeeld vulkaanuitbarstingen. Hierdoor kwam soms veel CO2 vrij en warmde de aarde op.
Gevolgen
Sinds het begin van de Industriële Revolutie is de wereldgemiddelde temperatuur gestegen met ongeveer 0,8 graad Celsius. In Noordwest-Europa (waaronder Nederland) is dit 1,5 graad.
Onderzoek
Rond klimaatverandering en aanpassing daaraan, bestonden veel onzekerheden en vragen. Daarom werd het onderzoeksprogramma Klimaat voor Ruimte (KvR) in 2004 opgericht.
Lees meer
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Door de continentenverschuiving komt ook jong gesteente aan het aardoppervlak dat CO2 chemisch bindt. Hierdoor raakt de atmosfeer op de lange termijn ook CO2 kwijt.
Ook vandaag de dag drukken natuurlijke invloeden een belangrijke stempel op het klimaat. Zo hebben we elke drie tot zeven jaar te maken met El Niño. Door het verzwakken van de passaatwinden kan het warme water vanuit het westelijk deel van de Pacific (Indonesië, Filipijnen) oostwaarts verplaatsen. Hierdoor stijgt de zeewatertemperatuur in een gebied ten westen van Peru. Dit verschijnsel zorgt vervolgens voor wereldwijde afwijkingen in bewolking, neerslag en temperatuur.
Klimaatveranderingen hebben dus veel verschillende oorzaken en de werking van ons klimaatsysteem is complex.
Lees meer
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Steeds opnieuw worden warmterecords gebroken. Zo behoorde 2010 wereldwijd tot de warmste drie jaren sinds het begin van de metingen in 1854, ondanks de koude winter in Nederland.
De opwarming van de aarde heeft mogelijk grote gevolgen, die voor een deel moeilijk te voorspellen zijn. Waarschijnlijk zien we in de toekomst meer weersextremen.
- Dossier droogte met meer informatie van WUR
- NOS - Wat een weer!, informatieve video over klimaatverandering
Lees meer
Klimaatverandering is in toenemende mate bepalend voor de ruimtelijke ordening in Nederland. Binnen het programma Klimaat voor Ruimte (KvR) werd onderzoek uitgevoerd naar de kansen van klimaatverandering voor de Nederlandse samenleving door aanpassingen in het ruimtegebruik, door middel van een vijftal onderzoeksthema's. Het onderzoek werd uitgevoerd door een breed publiek-privaat kennisnetwerk van bijna 500 experts bij 80 onderzoeks- en kennisorganisaties, overheden, het bedrijfsleven en NGO's.
Kennis voor Klimaat (KvK) is een onderzoeksprogramma dat, in samenwerking met de Nederlandse overheid, het bedrijfsleven en wetenschappers, toegepaste kennis heeft ontwikkeld om tijdig beslissingen voor de lange termijn af te kunnen stemmen op de gevolgen van klimaatverandering. Dit programma liep van 2007 tot eind 2014.
Lesmateriaal
- Scholierendossier
- Functies van stedelijk groen - klimaatbestendigheid
- Inventarisatie klimaateducatie van primair tot hoger onderwijs (2012)
- Video's over klimaatverandering
- Meer over klimaatverandering in de onderwijscollectie
Links
Recente berichten
Recente publicaties
-
“Invasieve soorten zijn een kleiner probleem dan de klimaatverandering”
-
“Invasieve soorten zijn een kleiner probleem dan de klimaatverandering”
-
Power interplay between actors in climate change adaptation policy-making in South Asia
-
Versterking Grebbedijk als voorbeeld van participatie volgens de Omgevingswet
-
The power to define resilience in social–hydrological systems: Toward a power‐sensitive resilience framework
Publicaties per thema
De onderzoeksprogramma's Klimaat voor Ruimte en Kennis voor Klimaat hebben duizenden publicaties opgeleverd: boeken, brochures, wetenschappelijke artikelen, presentaties, theses, waarvan je een selectie in dit dossier aantreft. Per thema zijn een aantal kernpublicaties en een video geselecteerd maar via een link kun je ook alle andere publicaties vinden:
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Delta's zijn gevoelig voor overstroming. Het beheren van overstromingsrisico's vraagt om voortdurende aanpassing aan de veranderende omstandigheden. Klimaatverandering dwingt ons goed te kijken naar de maatregelen die we nemen om Nederland veilig en leefbaar te houden.
Kernpublicaties
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Hoe zorg je voor genoeg water nu en in de toekomst? Door zeespiegelstijging, verzilting, veranderd landgebruik en een groeiende vraag naar water ontstaat er een mismatch tussen watervraag en wateraanbod.
Kernpublicaties
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Het platteland neemt een sleutelpositie in als het gaat om klimaatverandering. Droogte, hittegolven, hevige regenval en overstromingen zullen vaker voorkomen in de toekomst met een grote impact op het landelijke gebied van Nederland.
Kernpublicaties
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Steden zijn gevoelig voor de gevolgen van klimaatverandering: overstromingen, droogte en hittegolven. Door het aanpassen van de gebouwen, openbare ruimte en watersystemen blijven de Nederlandse steden prettig om te wonen.
Kernpublicaties
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Infrastructuur vormt de ruggegraat van onze samenleving. Klimaatverandering beinvloedt de infrastructuur: door hevige sneeuwval raken wegen verstopt en rijden de treinen niet meer. Droogte kan de drinkwatervoorziening in gevaar brengen en onweer kan stroomuitval veroorzaken. Het ‘worst case scenario’ is totale uitval waarbij het ene na het andere systeem uitvalt met een domino-effect: elektra, internet, wegen, spoor en de watervoorziening. Omdat deze systemen zo essentieel zijn voor het functioneren van onze samenleving is het belangrijk dat we op tijd rekening houden met de effecten van klimaatverandering.
Kernpublicaties
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Dat het klimaat verandert, is bekend, maar wat is precies de impact op lokale en regionale schaal? Met complexe modellen is het mogelijk om klimaatscenario’s te ontwikkelen zodat we weten wat Nederland te wachten staat en hoe we ons kunnen voorbereiden. Nederland krijgt te maken met meer extreme neerslag, langere perioden van droogte, veranderende windrichtingen en zeespiegelstijging.
Kernpublicaties
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Aanpassing aan klimaatverandering is niet alleen een zaak van slimme (technologische) oplossingen, maar ook van governance. De governance van adaptatie biedt bijzondere uitdagingen, zoals de lange tijdhorizon, de onzekerheden, de risico’s van oplossingen en de onvermijdelijke controverses. Governance van adaptatie moet transparant en eerlijk zijn, effectief en veerkrachtig.
Kernpublicaties
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Klimaatverandering stelt beleidsmakers voor een interessante uitdaging: het klimaat verandert, maar de precieze omvang en timing is nog onbekend. Over gevolgen van klimaatverandering voor bijvoorbeeld ruimtelijke ontwikkeling, waterveiligheid en gezondheid is al veel bekend, maar ook nog veel onzeker.
Kernpublicaties
- Instrumenten voor klimaatbeleid
- Amsterwarm: gebiedstypologie warmte-eiland Amsterdam
- Opties voor Regionale Adaptatiestrategieën in Veenweidegebieden (website)
- Klimaat Adaptatie Services (website)
- 3Di waterbeheer (website en video)
- Meer informatie en publicaties
- Klimaatdoelstellingen: onze verantwoordelijkheid?, artikel BNDR, 2018
- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan
Mitigatie betekent de vermindering van de snelheid en omvang van klimaatverandering door het terugdringen van broeikasgassen. Nederland is een van de landen die in het Kyoto Protocol heeft afgesproken de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Daarnaast moet Nederland voldoen aan de Europese doelstelling om in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 20 procent te verminderen ten opzichte van 1990.
Kernpublicaties
Laatste wijziging aan dit dossier:
23 april 2014
Header foto: Pixabay